مدل روسی «طرح صیانت»!

«بروکینگز» در گزارشی تازه به برنامه‌های مسکو و کشورهای پیرامونی روسیه برای کنترل فضای مجازی پرداخته و نوشته است: در دهه اخیر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در تلاش برای تقابل و محدودسازی یک‌جانبه‌گرایی آمریکا، سرمایه‌گذاری زیادی درزمینهٔ تولید و صادرات فناوری‌های ارتباطاتی و نظارتی انجام داده است، ازاین‌رو شرکت‌های فناوری روسیه درزمینهٔ فناوری‌های نظارتی پیشرفت قابل توجهی داشته اند و گوی سبقت را از رقیب چینی خود ربوده اند. با استناد به این گزارش در حال حاضر بسیاری از کشورها از جمله کشورهای تجزیه شده از اتحاد جماهیر شوروی با اقتباس از الگوی نظارتی روسیه توانسته اند گام‌های مؤثری در کنترل کاربران، محدودسازی فضای مجازی و تعطیلی اینترنت بردارند.

به‌تازگی مقامات دولت و وزارت ارتباطات روسیه اعلام کرده اند کارکنان دولتی این کشور ملزم به استفاده از پیام‌رسان‌های بومی هستند. دولت روسیه در نظر دارد کارکنان دولتی و سازمان‌های بودجه‌ای را به استفاده از پیام‌رسان‌ها، ایمیل و سرویس‌های ویدئوکنفرانس روسی موظف کند.

براساس گزارش روزنامه «کامرسانت»، در برنامه «زمینه‌سازی برای توسعه صنعت فناوری اطلاعات» که وزارت ارتباطات آن را به دولت ارسال کرده تأکید کرده تا فوریه سال ۲۰۲۲، این برنامه شامل مدرسان مدارس و آموزشگاه‌های عالی نیز خواهد شد تا آن‌ها بتوانند با اولیاء، دانش آموزان و دانشجویان فقط از طریق سرویس‌های فناوری اطلاعات روس ارتباط برقرار کنند.

همچنین قرار است وزارت ارتباطات روسیه تا دسامبر ۲۰۲۱، یک چارچوب قانونی برای انتقال کارکنان سازمان‌های دولتی و سازمان‌های بودجه‌ای به پلتفرم دولتی حمایت از ارتباطات کاری نظیر ایمیل، مسنجرها، سرویس‌های ارتباطات ویدئوکنفرانس و… تدوین کند.

«دمیتری چرنیشنکو» معاون نخست‌وزیر روسیه در مصاحبه با کامرسانت گفته که این برنامه  از سوی کمیسیون دولتی توسعه دیجیتال تأیید شده‌ است. وی همچنین  اذعان کرده است که  طرح مذکور بر توسعه سرویس‌های تبادل سریع داده‌ میان سازمان‌ها ازجمله پست الکترونیک، مسنجرها، سرویس‌های ویدئوکنفرانس، مدیریت اسناد الکترونیک، مدیریت وظایف، مأموریت‌ها و پروژه‌ها تمرکز کرده است.

مقامات کرملین پیش اعلام کرده بودند قصد دارند بخش‌های زیرساختی و اطلاعاتی حساس سازمان‌های دولتی را ملزم کنند که تا ژانویه ۲۰۲۴ استفاده از نرم‌افزارهای روسی و تا  ژانویه ۲۰۲۵ استفاده از تجهیزات تولید داخل را در دستور کار اصلی خود قرار دهند. ازاین‌رو وزارت ارتباطات، توسعه دیجیتال و رسانه‌های جمعی روسیه با تهیه و انتشار پیش‌نویس فرمان اجرایی ریاست جمهوری روسیه تلاش دارد الزاماتی را در مورد نرم‌افزارها و تجهیزات مورداستفاده در تأسیسات زیربنایی و اطلاعاتی حساس نظیر مؤسسات، اشخاص حقوقی و کارآفرینان مستقل فعال در حوزه های بازار مالی، بهداشت و درمان، علوم زیستی، حمل‌ونقل، ارتباطات، انرژی، دفاع، موشکی و فضایی، معدن، متالورژی و صنایع شیمیایی تصویب و همچنین راهکار استفاده از نرم‌افزارها و تجهیزات بومی را نیز تعیین کند.

چندی پیش نیز «میخائیل میشوستین» نخست‌وزیر روسیه در ماه ژوئیه ۲۰۲۰ از شرکت‌های دولتی خواسته بود تا اول ژانویه ۲۰۲۱ برنامه‌ها و سیاست‌های خود مبنی بر جایگزینی نرم‌افزارهای خارجی را ارائه دهند. براساس اعلام نخست‌وزیر روسیه، دولت این کشور تلاش دارد میزان استفاده از نرم‌افزارهای داخلی در شرکت‌های دولتی را ۶۰ درصد افزایش دهد که این روند بومی‌سازی در سال ۲۰۱۹ تقریباً ۱۰ درصد بوده است.

پیش تر «گولنارا خاسیانووا»، مدیرکل کنسرسیوم «فناوری‌های مخابراتی» نسبت به میزان تجهیزات ارتباطی خریداری‌شده در روسیه به ارزش ۴۱۳ میلیارد روبل در سال هشدار داده بود و تأکید کرده بود که از کل تجهیزات استفاده شده در حوزه زیرساخت  تنها ۹ درصد مربوط به  تولیدات داخلی روسیه بوده و چنین وابستگی به تولیدکنندگان خارجی در حوزه زیرساخت‌های فنی ریسک بسیار بزرگی است.

گزارش ها حاکی از آن است شورای فدراسیون روسیه نیز به دولت این کشور پیشنهاد کرده است که سازمان های دولتی و بانک ها  را در بخش‌های زیربنایی و اطلاعاتی حساس دسته بندی کرده و از  ژانویه ۲۰۲۱ این سازمان ها را به سمت استفاده از نرم‌افزارها و تجهیزات فناوری اطلاعات بومی و ممنوعیت کامل استفاده از  محصولات خارجی هدایت کند.

گفته می‌شود وزارت صنعت و تجارت، وزارت ارتباطات و وزارت دادگستری روسیه مسئولیت نظارت بر روند بومی‌سازی را بر عهده دارند.

شنیده ها حاکی از آن است که بعد از اعلام این سیاست دولت روسیه  شرکت «روس تلکام» و «روستک» در زمینهٔ کمک به دولت از جمله توسعه تولیدات بومی محصولات رادیو الکترونیک و ارتباطات مخابراتی اعلام آمادگی کرده اند. در این راستا «دِنیس مانتوروف»، وزیر صنعت و تجارت روسیه اظهار داشته است که براساس این سیاست جدید قرار است تا سال ۲۰۲۴ سهم تجهیزات بومی حدود ۲۰ درصد در حوزه‌های خودکار و در حوزه تجهیزات محاسباتی و ارتباطی ۴۰ درصد افزایش داده شود.  به گفته وی، یکی از اهداف اصلی این طرح گسترش استفاده از پردازنده‌های داخلی است و قرار است تا سال ۲۰۲۴ حداقل نیمی از محصولات کنسرسیوم‌ها  مبتنی بر پردازنده‌های داخلی تولید شوند.

هم‌زمان با انتشار این اخبار، معاون شورای امنیت فدراسیون روسیه نیز از تأسیس یک مرکز چندبعدی سایبری در روسیه در آینده بسیار نزدیک خبر داد. « دمیتری مدودِف» در جلسه اجرای طرح‌های فدرال با تأکید بر اهمیت بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی اظهار داشت که متخصصان امنیت اطلاعات روسی در این مرکز به تمرینات سایبری خواهند پرداخت و تلاش خواهد شد یک سیستم مطمئن برای حفاظت از شهروندان، کسب‌وکار و کشور روسیه در برابر انواع تهدیدات اطلاعاتی و کلاه‌برداری سایبری ایجاد شود. مدودِف ضمن اشاره به دورنمای استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی در شرایط همه‌گیری کروناویروس، تولید محصولات بومی دیجیتال را اولویت اصلی این مرکز سایبری جدید اعلام کرد.