سیستم اطلاعاتی آمریکا؛ نمره قبولی ناپلئونی و ضربه کاری که از روس‌ها خورد

قرن بیست‌ویک برای آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا با یک شوک آغاز شد. ۱۹ نفر از عوامل القاعده با ربودن چهار هواپیما مرگبارترین حمله به خاک این کشور را ترتیب دادند. در پی این حمله جامعه اطلاعاتی آمریکا برای ممانعت از تکرار حوادث یازده سپتامبر همه توان خود را بسیج کرد و دست به بازسازی‌های گسترده‌ای در ساختار اطلاعاتی خود زد. سازمان سیا، آژانس امنیت ملی و ۱۵ نهاد دیگر جامعه اطلاعاتی آمریکا برای مقابله با تهدید جدید بازسازی و اصلاح شدند. برای حمایت از این تحول کنگره نیز میلیاردها دلار بودجه اختصاص داد.

شاید بتوان ادعا کرد که این تلاش ها تا حد زیادی نتیجه‌بخش بوده چرا که در دو دهه گذشته که آژانس های اطلاعاتی آمریکا تمرکز خود را بر مبارزه با تروریسم گذاشته‌اند، لااقل در داخل خاک ایالات‌متحده حوادثی نظیر حوادث یازده سپتامبر به وقوع نپیوسته است.

اگر رویدادهایی چون مرگ صدام، اسامه بن‌لادن و ابوبکر البغدادی را در کارنامه سازمان‌های اطلاعاتی این کشور ثبت کنیم، می‌توان گفت کارنامه این سازمان‌ها چندان بد هم نبوده است. با این ‌همه، امروز سازمان های اطلاعاتی آمریکا با تهدیدهایی جدیدی فراتر از تروریسم روبه‌رو هستند و این آزمونی جدید برای آن‌ها خواهد بود.

تغییر سریع در فن آوری (از بیوتکنولوژی و فن‌آوری نانو تا کوانتوم و هوش مصنوعی) قابلیت های جدیدی در اختیار رقبا و دشمنان ایالات‌متحده قرار داده و مزایای سنتی سازمان های اطلاعاتی آمریکا را از بین برده است. جامعه اطلاعاتی آمریکا به‌عنوان اولین خط دفاعی ملت آمریکا یا باید تغییر موضع داده و خود را با فن‌آوری‌های نوین تطبیق دهد، یا اینکه شکست خود را پذیرا باشد.

اگرچه آژانس های اطلاعاتی آمریکا گام های اولیه درستی برداشته اند اما کارها هنوز سرعت مناسبی برای این انطباق به خود نگرفته است. درواقع اولین شکست اطلاعاتی آمریکا برای این دوره مدت‌ها قبل و زمانی که آن‌ها نتوانستند به شناخت صحیحی از میزان تسلط روسیه به رسانه های اجتماعی دست یابند و کرملین موفق شد از این ابزار برای دخالت در انتخابات ریاست ۲۰۱۶ بهره ببرد، رخ داد. آن شکست باید زنگ هشداری برای سازمان های اطلاعاتی باشد. شکست مقابل روسیه زمینه های نیاز به سازمان‌دهی مجدد و انطباق با واقعیت‌های موجود را به تصویر کشیده است. رسیدن به این هدف مستلزم استفاده از توان و نقاط قوت منحصربه‌فرد آمریکا، ایجاد تغییرات سازمانی بنیادین، بازسازی و تقویت اعتماد و ارتباط با شرکت های فن‌آوری کشور است.

تحرکات چندجانبه  روسیه در آستانه انتخابات سال ۲۰۱۶ برای تضعیف اعتقاد عمومی نسبت به روند تصمیم گیری دموکراتیک در آمریکا، ایجاد اختلاف در جامعه و تقویت آرای یکی از نامزدهای ریاست جمهوری در مقابل رقیب طراحی شده بود. بااین‌وجود برنامه های آن‌ها خیلی سریع افشا شد. چراکه اندکی بعد از اجرای این برنامه آژانس های اطلاعاتی آمریکا متوجه حملات سایبری روسیه علیه کمپین انتخاباتی دموکرات ها (به‌خصوص حامیان هیلاری کلینتون)، اشتراک‌گذاری اطلاعات سرقت شده در سایت هایی مانند ویکی لیکس و تلاش برای نفوذ در سیستم رأی‌گیری ایالتی و محلی شدند. نشانه های متعددی از دخالت روسیه وجود داشت و ذیل همین نشانه ها مقام های اطلاعاتی قبل از انتخابات به رئیس-جمهور مستقر باراک اوباما هشدار دادند آمریکا مورد حمله قرار گرفته است.

به‌رغم همه شواهد موجود، آژانس های اطلاعاتی مهم‌ترین ابزار روسیه را که استفاده تسلیحاتی از رسانه های اجتماعی بود نادیده گرفتند.

مطالعات انجام شده توسط کمیته اطلاعات سنا و بررسی های مشاور ویژه «رابرت مولر» در رابطه با «مزارع ترول» روسی نشان می دهد که عملیات طراحی شده روسیه برای شبکه های اجتماعی جهت ضربه به روند انتخابات آمریکا احتمالاً از اوایل سال ۲۰۱۲ آغاز شده و تا سال ۲۰۱۶ در حال انجام بوده است. اگرچه مقام های اطلاعاتی آمریکا از تلاش روسیه در استفاده از رسانه های اجتماعی به‌عنوان ابزار تبلیغاتی علیه شهروندان خود و همسایگانش به‌ویژه اوکراین آگاه بودند؛ اما حداقل دو سال طول کشید تا تلاش کرملین برای استفاده مشابه از رسانه های اجتماعی برای تأثیرگذاری در امور داخلی آمریکا برای آن‌ها محرز گردد. عدم اطلاع از برنامه‌های روسیه و از دست دادن زمان مانع مهمی بود که اجازه نداد رئیس جمهور آمریکا به درک درستی از اهداف مسکو دست یابد و روش  مؤثری برای برگزاری انتخابات اتخاذ نماید.

در اکتبر سال ۲۰۱۶ یک ماه قبل از انتخابات «جیمز کلاپر» مدیر اطلاعات ملی و «جی جانسون» وزیر امنیت داخلی آمریکا در اقدامی غیرمعمول با صدور بیانیه ای عمومی به دخالت روسیه در انتخابات آمریکا اعتراض کردند. بااین‌وجود حتی در آن مقطع نیز سازمان های اطلاعاتی آمریکا شناخت صحیحی از برنامه های روسیه نداشتند و در بیانیه آن‌ها کوچک‌ترین اشاره ای به شبکه های اجتماعی نشده بود.

جانسون بعدها اعلام کرد شواهد نقش و برنامه های روسیه در استفاده از شبکه های اجتماعی به‌تازگی برای ما آشکار شده بود.

در اظهارنظر مشابهی کلاپر در خاطرات خود آورده: «در تابستان ۲۰۱۵ هرگز تصورش را هم نمی کردیم که عوامل اطلاعاتی سطح پایین روسیه ممکن است در شبکه های اجتماعی با پوشش شهروندان آمریکایی ظاهر شوند و فعالیت کنند.»

در واقع جامعه اطلاعاتی عظمت حملاتی که بیش از ۱۲۰ میلیون شهروند آمریکا را درگیر کرده بود درک نکرد تا اینکه حوادث بعد از انتخابات رخ داد. کمیته اطلاعات سنا در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد تحقیقات مشترکی که زیر نظر احزاب دموکرات و جمهوری‌خواه انجام شده ابعاد بیشتری از تلاش روسیه برای استفاده از رسانه های اجتماعی برای ایجاد اختلاف و دخالت در انتخابات سال ۲۰۱۶ و جامعه آمریکا را نشان می دهد، این دخالت بسیار فراتر از یافته جامعه اطلاعاتی آمریکا در سال ۲۰۱۷ است.

اینکه آژانس های امنیتی سیستم جمع آوری اطلاعاتی خود را بر روی رسانه های اجتماعی تنظیم نکرده بودند دلیل خوبی برای توجیه است؛ اما واقعیت های غیرقابل کتمان نشان می دهد بخشی از حمله توسط اتباع روسیه و از خاک آمریکا صورت گرفت. سازمان های اطلاعاتی روسیه با همکاری چندین مأمور جاسوسی که در سال ۲۰۱۴ و با هدف مؤثر کردن تبلیغات رسانه های اجتماعی به آمریکا سفر کرده بودند برنامه منسجمی داشتند. اینکه کرملین در یک رقابت نزدیک انتخاباتی به چه نحوی توازن را به نفع یکی از رقبا بر هم زد هرگز مشخص نخواهد شد. روشن است که استفاده شیطنت آمیز روسیه از رسانه های اجتماعی برای مدتی طولانی توسط سازمان های اطلاعاتی آمریکا قابل شناسایی نبود و این شکست فقط پیش‌نمایشی از تحولاتی است که در صورت عدم انطباق جامعه اطلاعاتی با پیشرفت های سریع تکنولوژیک روز استمرار خواهد داشت.

در رأس همه آنچه باید تغییر کند، شاید مهم‌ترین امر چیزهایی هستند که نباید تغییر کند. اولین اولویت هر تلاشی برای تحول باید این باشد که آسیبی به ارزشمندترین دارایی جامعه اطلاعاتی یعنی تعهد آن‌ها به عینیت، صرف‌نظر از سیاست و پیامدهای سیاسی وارد نشود. این اصل توضیح می دهد که چرا سیاست‌گذاران به کار جامعه اطلاعاتی اعتماد کرده اند؛ نه به این خاطر که سازمان های اطلاعاتی همیشه درست عمل می کنند، بلکه به این خاطر که اعتقاد دارند در کار آن‌ها انگیزه فردی، برنامه سیاسی و یا نگاه حزبی خاص تأثیر نخواهد گذاشت.

این اصل اساسی زمانی که رئیس‌جمهور سابق علناً افسران اطلاعاتی خود را تحقیر و صریحاً با ارزیابی آن‌ها به مخالفت می پردازد خود را نشان می دهد. چنین رفتاری جامعه اطلاعاتی را ناگزیر می کند از راه و روش رئیس جمهوری در مقابل راه و روشی که شواهد نشان می دهند، سخن بگویند. تا بدین مرحله راس جامعه اطلاعاتی آمریکا به اصول خود پایبند باقی‌مانده اما خطرات زیادی متوجه این نهاد است. جامعه اطلاعاتی آمریکا می تواند بهترین استراتژی را برای سازمان های اطلاعاتی در عصر جدید فن‌آوری ایجاد نماید، بااین‌وجود همه باید بدانیم اگر سازمان های اطلاعاتی شهرت و اعتبار خود درزمینهٔ عینیت، عدم توجه به خواست های حزبی و انجام کار حرفه ای را از دست بدهند ارزش و اعتبار خود را برای ملت از دست خواهند داد.