چین و شاهی به نام شی

برگزاری بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین، تکلیف رهبری این کشور و مسیر حرکت آن دست کم طی پنج سال آینده را مشخص کرد. «شی ‌جین ‌پینگ» ۶۹ ساله برای سومین دوره متوالی به دبیرکلی حزب کمونیست چین انتخاب شد.

هنگامی که شی جین‌پینگ در سال ۲۰۱۲ به قدرت رسید، کمتر کسی فکر می‌کرد زمانی سنت‌شکنی کند و بر خلاف روال معمول بیش از دو دوره رهبری حزب را بر عهده بگیرد.  احتمالا او وقتی در سال ۲۰۱۸ محدودیت‌های دوره‌ای بر قدرت ریاست‌جمهوری چین را لغو می‌کرد، خود به این موضوع فکر کرده بود.

در چند دهه گذشته، تمام کنگره‌های حزبی در چین شاهد انتقال منظم و مسالمت‌آمیز قدرت از یک رهبر به رهبر دیگر بود؛ شاهکاری نادر برای نظامی اقتدارگرا که گویا تاریخ مصرف آن به سر آمده است.

ناظران بر این باورند که با این انتخاب، جین‌پینگ نقش خود را به‌عنوان قدرتمندترین رهبر چین از زمان رئیس مائو تسه تونگ تثبیت خواهد کرد و احتمالا این مساله راه را برای حکومت بالقوه مادام العمرش هموار می‌‌کند.

اظهارات دیروز رئیس‌جمهوری تا اندازه زیادی رویکرد و مسیر حرکت چین در ابعاد داخلی وخارجی را نشان می‌دهد؛ تشدید نگاه امنیتی چین و تشدید رویکردهای اقتدارگرایانه به جای اصلاحات.

او در طول سخنرانی خود ۷۳ بار به «ایمنی» یا «امنیت» اشاره کرد؛ واژه‌هایی که تنها ۵۵ بار در سخنرانی سال ۲۰۱۷ او تکرار شده بود. همچنین استفاده او از واژه «اصلاحات» که در کنگره قبلی ۸۶ بار آن را تکرارکرده بود، این بار به ۱۶ بار تقلیل یافت.

تاکید بر اهتمام به ساختن یک «کشور سوسیالیستی مدرن»، ایجاد ارتش در کلاس جهانی، تسریع توسعه نظامی و فناوری، تاکید به مبارزه بزرگ علیه جدایی طلبی و مداخله در جزیره خودمختار تایوان، تقدیر از «انتقال بزرگ از هرج و مرج به حکومت» درهنگ‌کنگ، دفاع از رویکرد کووید صفر پکن، تاکید بر مبارزه با فساد و … در فصل‌های اظهارات او گنجیده بود.

طرح روی جلد مجله اکونومیست در سال ۲۰۱۳

به گفته ناظران، کنگره بیستم بیشتر از آنکه در رهبری،  رویکرد و مسیر حرکت چین تحولی به وجود بیاورد، «مرثیه‌ای» بود برای نشان دادن شکوه و عظمتی که حزب را در برگرفته است. برخی منتقدان بر این باورند که تداوم رهبری جین‌پینگ حزب کمونیست چین را به آسیب‌های دوران مائو بازمی‌گرداند و همزمان آن را به سمت آینده‌‌ای با رشد پایین، تشدید تنش‌‌های ژئوپلیتیک و عدم اطمینان عمیق سوق می‌‌دهد.

تداوم حکومت «شی» به این معنی است که درباره پرسش‌های بزرگ آینده چین، بعید است که پکن سیاست‌های خود را به‌طور چشمگیری تغییر دهد.

پس از یک دهه حضور در قدرت، انگیزه‌ها، مفروضات و قضاوت شی از پیش روشن است. روابط دوجانبه با ایالات متحده، دیدگاه پکن درباره روابط دولت-بازار، استفاده از زور در برابر تایوان، همسویی استراتژیک با مسکو، رویکردش به حکمرانی اقتصادی، هیچ یک از اینها اساسا در کنگره یا پس از آن تغییر نخواهد کرد.

این نشست نه به‌عنوان نمایشی از رویکرد جدید دراماتیک به حکومت یا سیاست، بلکه به‌عنوان یک نمایش سیاسی ناب با هدف اطمینان دادن به شهروندان چینی و متقاعد کردن مخاطبان جهانی طراحی شده مبنی بر اینکه حزب در زمان «شی» با هدف تبدیل چین به یک قدرت بزرگ سوسیالیستی، ثابت قدم و متحد باقی می‌‌ماند.

اما هدف گرفتن مقصد و رسیدن به آن دو موضوع جداگانه است. تسلط «شی» بر نهادهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی چین بسیار قوی است و برنامه‌های اعلام‌شده‌اش برای آینده چین بسیار زیاد و مفصل است. با این حال، توانایی او برای هدایت اکوسیستم‌های پیچیده و نیروهایی که آنها را شکل می‌دهند، ثابت و محدود است.

از دید برخی تحلیلگران، مجموعه سیاست‌‌های ارتجاعی، کوته‌‌بینانه و اغلب نامنسجمی که «شی» طی پنج سال گذشته با هدف دستیابی به جاه‌‌طلبی‌‌های جهانی خود و مقابله با چالش‌‌های بی‌‌شمار کشور انجام داده است، چین را در مسیر نگران‌‌کننده رشد اقتصادی اندک، افول پرستیژ جهانی و افزایش سرکوب داخلی قرار داده است. اما جایگاه شی به‌عنوان یک حاکم بالقوه مادام‌العمر فقط انگیزه‌های مخالفان را تشدید می‌‌کند تا برنامه‌های او را از بین ببرند یا نقشه خروج او را طراحی کنند.