نظم در زراعت و دوری اروپاییان از جواب بیخود دادن

امروز طرف ظهری باید (از ژرمن) بلندن اعزام شوم. دو روز در این مهمانخانه بودم. دو نوبت هم غذا خارج خوردم. روزی سه تومان پول گرفتند؛ مثلا چای صبح پنج هزار. علاوه بر آنچه صورت می نویسند باید تمام و کمال داد. بحدی تواضع و خوش آمد می کنند که شخص باید به هر یک از اجزا مهمانخانه مبالغی انعام دهد.

نزدیک ظهر شد. لباسی که داده بودم بشویند نیاوردند. آن چه صاحب میهمان خانه تلیفون می زند به رخت شورخانه که مسافر رفتنی است به هر کجا رسیده است بیاورید، جواب می دهد می‌آورم. عاقبت قرار شد با قطار دو ساعت از ظهر گذشته برویم، بعد از آن که لباس را آورده اتو نکرده بود. دو عدد پیراهن و پنج جفت جوراب و دستمال را هشت قران صورت نوشته بودند.

باری دو ساعت از ظهر گذشته به راه آهن نشستیم و می گویند از همه جهت تا لندن بیست و چهار ساعت راه است. زراعت فرنگ اغلب بقوت مواظبت و خدمت است. اگر این همه آلات و خدمات در زراعت ایران بشود گمانم یکی صد حاصل بشود. چون موسم بهار است همه روزه ابر و بارندگی است. زن و مرد این سامان متصل مشغولند در خدمت زراعتشان. بنوعی منظم و مرتب زراعت کرده اند که از دیدنش لذت می برم. آنچه طرفین راه آهن دستی ریخته اند مثل سنگ و آجر و چوب و ذغال و آهن بجز خاک تمام را مرتب چیده اند.

یکی از محسنات فرنگی ها این است مطلبی که سوال می کنی اگر ندانند به کتاب رجوع می کنند و اگر پیدا نکردند از دیگری سوال می کنند و می پرسند ولو اینکه نیم ساعت وقت خودشان را صرف کنند جواب صحیح به آدم می دهند. بمن چه … خواهرش اینجا ندارند.

اینجا ابدا بلدیت لازم ندارد. شهری را که می خواهد برود می گوید آدم را برده بجایش می رسانند. یکی دوهزار باید به ایشان داد.

بخش دوم:

حضور اشتباهی در قحبه خانه به جای تماشاخانه