فرصت‌سوزی‌های ما و فرصت‌جویی‌های اردوغان

هنوز زمان خیلی زیادی از شعرخوانی اردوغان در مراسم رژه ارتش جمهوری آذربایجان (اواسط آذرماه) نگذشته است.

جنگ ۴۵ روزه ارمنستان و جمهوری آذربایجان و دخالت­های اسرائیل و ترکیه را که به پیروزی جمهوری آذربایجان منجر شد نباید به سادگی از یاد برد چرا که این آتش هنوز به خاموشی نگراییده است با این حال در گذار از هر دو جریان ساده‌انگار و بدانگار داخل و خارج کشور در این زمینه بایستی به خط سیر بهره­ برداری و فرصت­یابی­‌های جریانی در ترکیه اشاره کرد که دنباله‌­ای از اسلام را یدک می­ کشد و اتفاقاً برخی شعارهای آن در تضاد با شعارهای اسلامی است. لذا صرف نظر از سهل­ انگاری یا بداندیشی ها بایستی به استفاده ­های یک جانبه دولتی که بعضاً هم به سوء استفاده منجر شده توجه و امعان­ نظر نمود تا جلوی نتایج بعدی آن گرفته شود.

۱ـ جریان عدالت و توسعه که امروز در قامت دولت اردوغان نمود یافته از جریان اسلام گرای نجم­ الدین اربکان روی کارآمده که نشأت گرفته از انگیزه ها و اندیشه های اسلامی و خواست مردم ترکیه بود. اما از وقتی که این جریان پس از مرگ نجم ­الدین اربکان با رهبری عبدالله گل و اکنون اردوغان ادامه یافت، رفته رفته با روحیه منفعت­ طلبیِ صرف و استفاده از هر فرصتی به اندیشه­ هایی گرایش یافت که امروز به نوعثمانی معروف گردیده و جای انکار هم ندارد که اسلام گرایان صادق دیروز ترکیه اکنون نوعثمانیانی هستند که از هر انگیزه ­های ملی و مذهبی برای اقتدار خود استفاده می ­کنند و در این راه به همان اندازه از آمریکا بهره می­ بردند که از روسیه و به همان اندازه از اسرائیل استفاده می کنند که از کشورهای عربی و نهایتاً به همان اندازه از پتاسیل ایرانی و جریانات اسلامی .

۲ـ اینها گرچه در طول قرن‌ها مراودات تاریخی، فرهنگی، سیاسی از مواریث فرهنگی، هنری ایران استفاده کرده ­اند و از این سوی نیز مثبت و تسأهل ­آمیز از این ارتباطات و تعاملات استقبال شده است اما بهره­ برداری های بعضاً فرصت طلبانه و سود محور دولت آن کشور منجر به نوعی ترکتازی در عرصه فرهنگ و تاریخ گذشته این منطقه شده و به صورت یک جانبه ­ای به سود طرف مقابل تمام شده است. نمونه آن استفاده غیرفرهنگی از  مواریث ایرانی در عرصه­ های تاریخی ـ فرهنگی، گردشگری است که شاهدیم در این سالها برخی شخصیت­های تاریخی ایران همچون ابوعلی سینا ـ فارابی ـ مولوی ـ نظامی گنجوی و … به عنوان مواریث ترکیه معرفی شده اند. حتی اخیرا پرونده جهانی هنر نگارگری ایران(مینیاتور) با مشارکت آذربایجان و ترکیه به ثبت جهانی رسید که  این کار به اعتراض افغانستان و تاجیکستان منجر شده است؟!

۳ـ سابقه شعرخوانی مقامات ترکیه و ایران البته به گذشته تاریخی برمی ­گردد که در دربار هر دو حکومت از گذشته های دور رواج داشته است. چنانچه پادشاهان ترک و پارس در حوادث و اوضاع مختلف در جنگ و صلح از آن به صورت رویه استفاده کرده اند. در سالهای اخیر نیز خاطره شعرخوانی­های اردوغان به زبان فارسی و استنداد و استفاده از اشعار شاعران ایرانی در افتتاح کارگروه  همکاری­های دو کشور ـ بازدید و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران ـ اخیراً در بازگشایی مسجد ایاصوفیه و ارسال کمک­های این کشور به آمریکا و آخرین آن نیز درمراسم رژه نظامیان جمهوری  آذربایجان درحضور رییس جمهور این کشور  معروف است که می­توان خوش­بینانه آن را استفاده بدبینانه ­ای از جوهره و خمیر مایه ادب و فرهنگ ایرانی و اسلامی تلقی نمود وگرنه خود او هم می داند که آنجا پاره تن ایران است .

۴ـ حلاوت و شیرینی مراودات گذشته تاریخی بین قدرت­ های حاکم بر این دو سرزمین و خاطره مراودات و مکاتبات عثمانی و سلجوقیان و صفویان که به فارسی می نوشتند و شعر می­ سرودند و پاسخ این سوی دربار ایران به مراورات عثمانی به زبان ترکی از یاد نرفته که اکنون در شعرخوانی وارونه رئیس جمهور ترکیه نمود می­ یابد و خاطرات گذشته را تلخ و آینده را تیره و تار می­ نماید. چرا که بر خلاف گذشته سلطان عثمانی این بار با شعر فارسی حقایق را وارونه می ­انگارد و این تردید را به حقیقت رهنمون می­کند که مبادا دوباره خاطره حکومت خودخوانده فرقه دموکرات آذربایجان در این سوی مرز تکرار شود و درس تاریخ را دوباره یادآور نماید که آذربایجان جان ایران بلکه سر ایران است و بقول اولین رئیس جمهور آذربایجان حیدرعلی اف اگر الحاقی است از این سوی است چرا که دست به بدن ملحق می­شود نه بالعکس.

۵ـ نوعی رقابت نزدیک و سود محور در شکل منفعت­ طلبی محض در سال های روی کارآمدن جریان اردوغان در ترکیه به چشم می­ خورد که در کلیه حوزه ­های فرهنگی ـ تجاری ـ سیاسی ـ نظامی در جریان است و حاصل آن واگرایی امت اسلامی و قدرت­ گیری صهیونیسم و تحمیل بار سنگین مالی ، انسانی بر کشورهایی نظیر ایران و عراق و سوریه و مقاومت اسلامی در صحنه خاورمیانه بوده است و ردپای آن اکنون از عراق، سوریه، لیبی، جمهوری آذربایجان و در آینده تا یمن و آفریقا قابل مشاهده است . آنگونه که حضور جریان اردوغان در شمال آفریقا ـ شبه قاره و خاورمیانه بعضاً اعتراضات دول اروپایی نیز بدنبال داشته و آنان نیز از قدرت­ گیری و توسعه­ طلبی­ های اردوغان در اطراف مدیترانه و دیگر نقاط حساس نگرانند.

۶ ـ  فرصت­ طلبی و بهره ­برداری شخص اردوغان از پتانسیل و قدرت فزاینده جریان اسلام­گرا و مقاومت اسلامی از همه اینها که گفته شد بدتر است و به نوعی خیانت به مسلمانان تلقی گردیده و نمی ­توان به هیچ انگیزه دیگری آن را توجیه کرد. اینکه اردوغان در پیدایش  و سپس قدرت ­گیری در سرزمین­ های عربی عراق و سوریه یک طرف بازی با آمریکا و اسرائیل و ارتجاع عرب در مقابل  ایران ، روسیه ، سوریه و جریان مقاومت قرار گیرد واقعیتی است که به هیچ توجیهی نمی­توان حرکات موذیانه و فرصت­طلبی­ های اردوغان را در این جریان تحلیل کرد. حداقل اگر نخواهیم همدستی با اسرائیل و آمریکا در نابودی شام و عراق بدانیم تلاش برای کشورگشایی و فتح شامات به بهانه اندیشه ­های نو عثمانی برای بازگشت به سرزمین­های گذشته­ که اکنون طبق مصوبات ملل متحد و خواست مردمی در قالب دولت­های مستقل  دارای حق قانونی بر و تمامیت ارضی خود اداره می شود جای هیچ گونه چون وچرایی ندارد .

۷ـ   طی دویست سال اخیر جنگ و درگیر نظامی بین ایران و ترکیه گزارش نشده و تعاملات گذشته جای خود را به همسایگی و همراهی تاریخی در عین فعالیت­ های سیاسی و اقتصادی داده است . اوج این را بایستی در دوران حکومت­های نظامی و ملی­ گرای­ گذشته ترکیه  دانست که حتی در جریان فروپاشی شوروی سابق حاضر نشدند در جریان مقابله ارمنستان و جمهوری آذربایجان کوچکترین دخالتی بنمایند و در بروز حوادث نظامی منطقه نیز هیچگاه اجازه حضور و بروز نداشته و تمایلی هم بر آن نشان نمی دادند اما از مقطع روی کارآمدن اردوغان فرصت‌طلبی و توسعه­ طلبی ارضی و مرزی به اندازه­ای گسترش یافته که امروز ارتش اردوغان در اطراف خاورمیانه و آفریقا و قفقاز حضور نظامی و جنگی دارد و این ظن را تقویت می کند که براستی اردوغان بدنبال کشورگشایی و استقرار دوباره امپراطوری عثمانی با رنگ و لعاب اسلامی است؟

۸ـ بدون شک از گذشته و حال رقابت و مسابقه سنگینی در چهار حوزه ژئوپولیتیک ـ ژئواستراتژیک ـ ژئوکالچر ـ ژئواکونومیک بین ایران و ترکیه در جریان بوده است اما آنچه در این سال ها به نوعی خواسته و ناخواسته در جهت تحریم­های بین ­المللی موجبات تضعیف بیشتر اقتصادی و کاهش تراز تجاری ایران را فراهم نموده است دست اندازی‌های دولت کنونی ترکیه به سهم و موقعیت های ایران در جایگزینی مسیرهای انرژی ـ تجاری در منطقه بوده است و از نزدیکترین این رقابت­ ها می­توان به پروژه گازپروم روسیه، ترانس خزر،باکو جیحان، کمربند جاده ابریشم و کریدور شمال-جنوب اشاره نمود که اردوغان با دور زدن مسیر ایران سعی دارد به عنوان هاب انرژی در منطقه ایران را از مسیرهای ترانزیت نفت و گاز و موقعیت های تجارتی ومسیرهای مواصلاتی شرق و غرب کنار بگذارد و تا حدودی نیز موفق بوده است .

۹ـ  اردوغان را با همه خسارت‌هایی که در این سال ها در جهت تضعیف جریان مقاومت و واگرایی اسلامی وارد کرده نباید دشمن اسلام و ایران تلقی نمود چرا که برخی سهل‌انگاریها و ندانم کاری­های ما نیز در حوزه دیپلماسی قابل توجه بوده است. باید به صورتی شایسته و قدرت­مندانه راه هرگونه فرصت­طلبی ­های جدید را بست و اجازه نداد صحنه شام این بار در قفقاز تکرار شود و آتش دیگری در منطقه ­ای جدید در شمال مرزهای ایران حادث شود و جریان رقیب و فرصت­ طلب را به دشمن جدیدی تبدیل نماید که این نه به نفع ایران است و نه دیگران است.

به همین دلایل شعر خوانی جدید اردوغان را نه باید دست کم گرفت و نه خیلی ساده ­انگارانه تلقی کرد چرا که اردوغان در این سال ها گام به گام در مقابل نجابت و برخی تساهلات مقامات سیاسی، اقتصادی ما به سمت مرزهای ایران پیش‌روی کرده است و لازم است  از این به بعد با حسابگری و تعقل و تعامل بهتر و بیشتر راه ادامه همکاری و دوستی دو ملت را به به جای فرصت­ طلبی و منفعت­ جویی های طرف مقابل هموار نمود.

این راهی است که به نفع هر دو ملت ایران و ترکیه است و رئیس جمهور قدرت طلب آن  هم از گام زدن در مسیر فرصت ­طلبی سیاسی و نظامی که می تواند ترکیه و ایران را در مسیر تقابل و تخاصم قرار دهد بر حذر داشته و خاطرات شیرین گذشته دوستی و همکاری را زنده می­ سازد و جایگاه قدرتمند فرهنگ، ادب، هنر و اهمیت این سرزمین را زنده نگه می ­دارد که به قول نظام گنجوی :

همه عالم تن است و ایران دل                                  نیست گوینده زین قیاس خجل

* نوشتارهای ستون مداد مشکی صرفا دربردارنده نظرات نویسنده است و به واسطه تنوع آرا و دیدگاه‌ها انتشار می‌یابد