نذری که کمتر از نوحه‌خوانی نیست!

سال‌ها است مراسم‌ ملی و مذهبی در کشور ما چه جشن‌ها و چه عزاداری‌ها، به یک‌باره چهره شهرهای بزرگ و کوچک و نیز روستاها را به طرز عجیبی تغییر می‌دهد.

همچنان که در جشن‌های میلاد ائمه و مناسبت‌هایی مانند غدیر گوشه گوشه شهر را آذین می‌بندند، در مراسم عزای اهل بیت به خصوص در محرم کوچه‌ها و خیابان‌ها سیاه‌پوش می‌شود.

پرچم‌های سیاه بر سر در خانه‌ها و سیاه‌پوشی هر گذر، با تیره‌پوشی میلیون‌ها عزادار حسینی در می‌آمیزد تا نشانگان تعزیت خاندان نبوت و امامت در کنار هم قرار گیرد.

در این روزها همه چیز رنگ عزاداری به خود می‌گیرد؛ غیر از آن‌چه پیرامونمان می‌بیبنیم؛ نواهایی که می‌شنویم هم نام‌های حسین و زینب و عباس و دیگر شهدای دشت کربلا را در گوشمان پرتکرار می‌کنند.

حتی بسیاری از آن‌چه می‌خوریم و می‌آشامیم هم در این روزها بخشی از «نظام سوگواری» را شکل می‌دهد. بسیاری از خانواده‌ها و هیات‌ها برای نشستن بر سر خوان کرم خاندان اهل بیت پخت و پز می‌کنند و عزاداران را به نشستن پای سفره‌ای پرفضیلت فرامی‌خوانند.

همه چیز قرار است در کمال زیبایی و در فضایی معنوی در خدمت سیر سوگواری قرار گیرد اما …

فردای روز مراسم، کوچه و خیابان‌ها پر است از زباله‌ ظرف‌های یک بار مصرفی که وسط خیابان رها شده‌اند و معمولا کسی جز پاکبان‌های شهر برای جمع کردنشان احساس مسئولیت نمی‌کند.

هنوز زمان زیادی از به جا ماندن انبوهی از لیوان‌های یک بار مصرف، پیاله، ظروف غذا، قاشق، چنگال و .. از کناره راه خیابان ولیعصر در جریان برگزاری راه‌پیمایی ۱۰ کیلومتری نگذشته که یک بار دیگر شهر را با شکلی مشابه می‌بینیم.

برگزاری چند روزه و پر تعداد مراسم محرم برای ارادت مردم به سیدالشهدا (ع)، نذر و نذورات فراوان و حضور انبوه عزاداران، این پدیده را تشدید می‌کند.

جمع‌آوری همه زباله‌های به جا مانده در برخی مناطق به خصوص بخش‌های پرتراکم شهرها گاه چند روز طول می‌کشد. در این میان، بازیافت هم مساله‌ای جداگانه است که به خصوص طی چنین روزهایی بسیاری را به فکر می‌اندازد که چه جایگزینی برای ظروف یه بار مصرف پرمصرف می‌توان پیدا کرد.

سوال بزرگتر این است که برای پاسبانی از وجهه نظام سوگواری و زدودن هر پیرایه‌ای از آن، به واقع چه کسی مسئول پدیده «زباله‌زایی» و البته «زباله‌زدایی» طی مراسم‌های ملی و مذهبی است؟

در این زمینه چند نکته لازم به یادآوری است:

نخست؛ رهاسازی این حجم عظیم از زباله در فضای زیست عمومی شهری، با سیره امام حسین (ع) منافات دارد. قیام امام حسین ایستادگی برای مبارزه با ظلم و ستم حاکمانی بود که حق را پایمال کرده بودند. کیست که نداند رهاسازی زباله در معابر عمومی در وهله نخست ظلم به زیست بوم و در وهله بعدی ظلم به پاکبانان زحمتکش است.

در سطحی عمقی‌تر، به جا ماندن صحنه‌های نازیبا پس از مراسمی که با نام و یاد امام حسین برگزار می‌شود، ظلم در حق نظام سوگواری و عزاداران واقعی است.

دوم؛ در بحث تولید زباله، نذری‌دهندگان و هیات‌های عزاداری مسئولیت سنگینی دارند. استفاده از ظروف گیاهی و سازگار با محیط‌زیست، فراهم‌آوری امکانات جمع‌آوری زباله و مدیریت پسماند را باید جزئی ‌جدایی ناپذیر از فریضه نذری دادن دانست که اهمیت آن کمتر از نذری دادن نیست.

 سوم؛ مداحان و تریبون‌داران در ایام محرم هم در این زمینه مسئول‌اند. اختصاص بخشی از سخنرانی‌ها به توصیه به مردم در زمینه رعایت نظافت پس از برگزاری مراسم و توصیه‌های مذهبی در این خصوص با استناد به آیات و روایات، اهمیتی کمتر از نوحه‌خوانی ندارد.

چهارم؛ رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما که بخش عظیمی از محتوای خود را در ایام محرم به پخش برنامه‌های سوگواری و مذهبی اختصاص می‌دهد، باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کند. می‌توان با امتزاج، هم‌افزایی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دو عنصر عقلانیت و ارادت مردم به شعائر مذهبی، احساس مسئولیت شهروندان در خصوص رعایت نظافت شهرها را افزایش داد.

پنجم؛ نهادهای مدیریت شهری هم می‌توانند با اختصاص بخشی از بودجه خود به تولید بنرها و تابلوهای شهری با موضوع رعایت نظافت در ایام عزاداری و انتقال پیام فعال به شهروندان، از ظرفیت همکاری‌جویی شهروندان بهره ببرند.

ششم؛ نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد هم باید در این زمینه فعال شوند و از ظرفیت‌های خود مردم برای پاکسازی شهر از زباله‌ها استفاده کنند. اطلاع‌رسانی در خصوص مسئولیت‌های شهروندی در حوزه عمومی و ایجاد پویش‌های مردمی برای جمع‌آوری زباله از سطح شهر، می‌تواند احساس مسئولیت را میان شهروندان تقویت کند. در این مسیر می‌توان با ترویج ایده‌هایی چون «نذر پاکیزگی»، «نذر فرهنگی» و «نذر زیست محیطی» از ظرفیت باورهای دینی و مسئولیت شهروندی برای پاک‌سازی شهر استفاده کرد.

منبع عکس و نوشتار ایرنا