کرونا و رشد ۱۰ برابری کسب و کارهای اینترنتی

فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی توئیتر، فیسبوک، یوتیوب، تلگرام و … تنها بخشی از زاویه قانون‌گذاران و سیاست‌مداران ایرانی با فضای اینترنت و بحث توسعه الکترونیک است.

به گزارش ایران مامن از روزنامه آرمان ملی، اخیرا نیز مجلس شورای اسلامی بحث فیلترینگ اینستاگرام را در دستور کار قرار داد تا در اولین روزهای فعالیتش موضع خود را در این رابطه نشان دهد.

با این حال ورود کرونا به ایران اهمیت توسعه زیرساخت‌های اینترنتی را بیش از پیش نمایان ساخت. کسانی که سال‌ها از هر گونه توسعه اینترنتی جلوگیری می‌کردند، به‌ناگاه برای جلوگیری از رکود اقتصاد دست به دامان همین ابزار شدند و طی چهار ماه اخیر تمام توان خود را برای توسعه کسب‌وکارهای آنلاین گذاشتند.

در همین زمینه روز گذشته دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی گفت: توسعه زیرساخت ارتباطی کشور باعث شد با شیوع کرونا کسب‌و‌کارهای آنلاین زمین‌گیر نشوند و حتی برخی از آنها رشد ۱۰۰۰ درصدی را تجربه کنند.

نگاه مثبت دولتی‌ها به مشاغل اینترنتی

دولت روحانی از زمانی که روی کار آمده، به‌ رونق کسب‌وکارهای اینترنتی اهمیت خاصی داده که ازجمله آن می‌توان به رونق تاکسی‌های اینترنتی و خرید و فروش آنلاین محصولات اشاره کرد.

در چند سال اخیر این کسب‌وکارها با خدمات باکیفیت و ارزانی که ارائه دادند محبوبیت خاصی در فرهنگ عمومی پیدا کردند و به‌نوعی از فعالیت‌های سنتی شبیه به خود پیشی گرفتند.

با اینکه قانون‌گذاران و سیاست‌مداران ایرانی موانع زیادی در مقابل این کسب‌وکارها گذاشته‌اند و همواره مواضع تند و تیزی علیه توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و اینترنتی داشته‌اند، اما با شیوع کرونا در ایران از شدت برندگی تیغ نقد آنها کاسته شد.

منتقدان توسعه زیرساخت‌های اینترنتی با اینکه همچنان از صحبت‌های گذشته خود کوتاه نیامده‌اند، اما ناچار شده‌اند که لبه دیگری برای چاقوی خود در نظر بگیرند و طرفدار نظریه «اینترنت چاقوی دولبه است» بشوند.

پیش از این آنها فقط به کشندگی این چاقو اعتقاد داشتند، اما اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که با آن می‌توان پوست میوه را هم گرفت. البته این هم بدبینانه‌ترین فرضیه‌ای است که می‌توان برای بستر اینترنت در نظر گرفت. چراکه امروزه بدون استفاده از این ابزار تمام راه‌های ارتباطی و تجاری کشورها بسته می‌شود و برنامه‌ای شبیه پیش از پیدایش اینترنت برای ادامه حیات جامعه تدوین کرد.

در حالی که با استفاده از ابزارهای اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی می‌توان تعالیم دینی را هم به‌درستی آموزش داد. با اینکه ازجمله اهداف فیلترینگ پلتفرم محبوب و پرکاربر تلگرام جلوگیری از انتشار محتوای غیراخلاقی و حمایت از زیرساخت‌های داخلی معرفی شد، اما امروز مشاهده می‌کنیم که فیلترکنندگان در دستیابی به هر دو هدف ناکام مانده‌اند.

اپلیکیشن‌های داخلی مشابه که به هیچ وجه نتوانستند نیاز مخاطبان را برطرف کنند و اخیرا برنامه سروش هم به مزایده گذاشته شد و پس از این فیلترینگ فقط فیلترشکن‌ها بودند که بازارشان سکه شد و وارد گوشی‎‌ کاربران ایرانی در تمام سنین شدند. آن‌طور که روز گذشته امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطاتف اعلام کرد، فیلترینگ کانال‌های تلگرامی باعث شد یک‌سوم از تعداد کانال‌های مذهبی کاسته شود، از سوی دیگر نیز بخش کوچکی از محتوای تلگرام غیراخلاقی بوده، تعداد پست‌های وایرال شده اندک و در حد ۴/۰ درصد بوده که باقی مانده و تغییری نکرده‌اند، بنابراین وقتی ما این کار را انجام می‌د‌هیم عملا فرصت را از کسانی که می‌خواهند دیدگاه خود را بیان کنند و حرف بیشتری برای ارائه به عموم دارند، می‌گیریم.

در حقیقت امکان بروز و ظهور دیدگاه‌های متنوع در شبکه‌های مجازی سلب می‌شود. ناظمی همچنین تاکید داشت: گاهی به تعداد شکایت‌ها در فضای مجازی اشاره می‌شود، مثلا گفته می‌شود حدود ۲۰ درصد از شکایت‌ها در پلیس فتا در حوزه مبادلات تجاری و پرداخت‌های خرد مربوط به فضای مجازی است، این در حالی است که ۲۰ درصد از کل پرداخت‌های خرد هم در فضای مجازی اتفاق می‌افتد، اینکه ۲۰ درصد به همراه خودش همان تعداد شکایت هم دارد عجیب نیست، مثل این است که بازارها را ببندیم چون ۸۰ درصد شکایت‌های دیگر در بازارها اتفاق می‌افتد.

البته چنین صحبت‌هایی وزارت ارتباطات دولت دوازدهم را در ماجرای فیلتر تلگرام تبرئه نمی‌کند. در خوش‌بینانه‌ترین حالت مسئولان این وزارتخانه به‌رغم شعارهایی که سر می‌دادند نتوانستند در مقابل فیلترینگ آن در مقابل نهادهای دیگر بایستند که این امر استقلال وزارتخانه را زیرسوال می‌برد.

افزایش اعتماد مردم به فروش آنلاین

ورود کرونا به ایران پیامدهای بسیار ناگواری داشت که ازجمله آن می‌توان به از دست رفتن جان ۱۰ هزار و ۶۷۰ نفر از هم‌وطنان و ابتلای ۲۲۵ هزار و ۲۰۵ نفر از ایرانیان به ویروس کووید-۱۹ تا روز گذشته اشاره کرد.

در بخش اقتصاد کشور نیز بسیاری از کسب‌وکارها که درگیر تحریم بودند، به نقطه تسلیم رسیدند و نای خود را برای ادامه حیات از دست دادند. با اینکه پیش‌بینی می‌شد نرخ رشد اقتصادی ایران در سال جاری مثبت شود، اما پیرو شیوع کرونا صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده که نرخ رشد اقتصادی ایران برای سومین سال پیاپی هم منفی شود و در کانال منفی شش درصد بایستد.

به‌رغم تمام این آسیب‌ها اما کرونا دستاوردهایی هم برای اقتصاد ایران داشته که ازجمله آنها می‌توان به رونق کسب‌‎وکارهای اینترنتی و توجه ویژه به توسعه زیرساخت‌های ارتباطی اشاره کرد. البته برخی از کسب‌وکارهای آنلاین، به‌ویژه تاکسی‌های اینترنتی از این موضوع سوءاستفاده کردند و بدون حساب و کتاب منطقی اخیرا قیمت‌های عجیب و غریبی برای خدمات خود تصویب کردند که بررسی آن نیاز به بحث جداگانه‌ای دارد.

روز گذشته دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی به ایرنا گفت: توسعه زیرساخت ارتباطی کشور باعث شد با شیوع کرونا کسب‌و‌کارهای آنلاین زمین‌گیر نشوند و حتی بعضی از آنها با رشد ۱۰۰۰ درصدی روبه‌رو شوند.

مهدی محمدی افزود: در مجموع به‍طور متوسط رشدهایی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ درصد در کسب‌و‌کارهای اینترنتی اتفاق افتاده است. او خاطرنشان کرد: در حوزه‌های سنتی مانند خرده‌فروشی‌های آنلاین نیز شاهد رشدهای عجیب‌وغریب بودیم. اسنپ‌‍مارکت و دیجی‌کالا که میزان فروش‌شان تا شش برابر افزایش پیدا کرد و بعضا مجبور شدند سیستم حمل‌ونقل و انبارداری خود را گسترش بدهند.

یکی از نکات مثبت دیگر که دراین‌بین اتفاق افتاد،  عمده‌فروشی‌های آفلاینی بودند که به راه‌اندازی فروشگاه آنلاین روی آوردند. همین مساله باعث شده اعتماد مردم به فروشگاه آنلاین بیش از قبل شود.

گزارش از امیر داداشی