اروپا و چکاندن ماشه تک‌تیر
سرانجام بعد از تهدیدهای متعدد تروئیکای اروپایی، پنجشنبه گذشته سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان درخواست فعال‌سازی «مکانیسم بازگشت تحریم‌ها» یا همان «مکانیسم ماشه» را به شورای امنیت سازمان ملل دادند تا تیر خلاصی به پیکره حقوقی برجام زده باشند.
به این ترتیب، اروپایی‌هایی که از همراهی تهران با مسکو در جنگ اوکراین خشمگینند، در پرونده هسته‌ای و در مناسبات خود با ایران به بهای همراهی با آمریکا، اصلی‌ترین برگ برنده خود را خرج می‌کنند.
مطابق بندهای غروب برجام، اگر این پیکره حقوقی تا سال دهم پس از امضا یعنی اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) زنده می‌ماند، قطعنامه‌های شش‌گانه تحریمی سازمان ملل علیه ایران که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ به تصویب رسیده بودند، به طور خودکار لغو می‌شد.
این بند غروب که مهم‌ترین بند برجام بود باعث می‌شد تا اکتبر به زمان انقضای مکانیسم ماشه تبدیل شود. بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت‌ماه سال ۹۷ پیش‌بینی می‌شد که اروپا تا دقیقه نود این اهرم فشار را بالای سر ایران نگه دارد و نهایتاً نیز پیش از منقضی‌شدن، آن را فعال کند.
وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا ادعا کردند که ایران از سال ۲۰۱۹ از حدود مجاز اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته، نظارت آژانس را محدود کرده و پروتکل الحاقی را کنار گذاشته است. آنها با طرح اتهاماتی، تأکید کردند که هدف‌شان جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است و برجام را دستاوردی مهم در عدم اشاعه می‌دانند. با این حال، بدون اشاره به ناتوانی خود در اجرای تعهدات اقتصادی پس از خروج آمریکا در ۲۰۱۸، مدعی شدند که تلاش‌های دیپلماتیک‌شان، ازجمله مذاکرات وین ۲۰۲۱-۲۰۲۲ و پیشنهاد تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ در جولای ۲۰۲۵ از طرف ایران رد شده است. این نامه، دوره ۳۰ روزهای برای مذاکره ایجاد می‌کند تا تحریم‌های پیشین بازنگردد.
از دید بسیاری از ناظران، اگرچه شروع فرایند فعال‌سازی به معنی شلیک ماشه نیست و مکانیسم به‌طور رسمی زمانی فعال می‌شود که شورای امنیت به تمدید لغو تحریم‌های ضدایرانی رأی ندهد، اما نفوذ کشورهای غربی در شورای امنیت سازمان ملل و همچنین بهره‌مندی آنها از امکان وتو هرگونه قطعنامه به نفع ایران باعث می‌شود فعال شدن این مکانیسم طی یک ماه آینده کاملاً قطعی به نظر برسد.
«مارکو روبیو» وزیر خارجه ایالات متحده، از این حرکت اروپا استقبال کرده و آن را گامی برای تقویت دیپلماسی دانسته است در‌حالی‌که روسیه و چین آن را فاقد پایه قانونی خواندند و پیش‌نویس قطعنامهای را برای تمدید شش‌ماهه قطعنامه ۲۲۳۱ پیشنهاد دادند تا فضای دیپلماسی باز بماند. همزمان و بنابر اعلام رسانه‌ها، مجلس به دنبال طرح سه‌فوریتی خروج از پیمان ان‌پی‌تی است. در‌این‌بین «محمدجواد ظریف» در مصاحبه با فارن‌پالیسی، اروپا را به دوگانگی متهم کرده و جنگ ۱۲روزه اخیر را شاهدی بر شکست سیاست‌های غربی دانسته است.
موضوع قابل توجه دوگانه‌ای است که در کشور ما در مواجهه با این اقدام اروپایی‌ها به راه افتاده است. برخی به طور کلی این تصمیم را بی‌اثر دانسته‌اند و خواهان واکنش‌هایی مانند خروج از NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی) شده‌اند.
به نوشته «کیهان»، جریان انقلابی معتقد است مکانیسم ماشه صرفا جنبه روانی دارد و در کف میدان و روی کاغذ، تغییری در ساختار تحریم‌ها رخ نخواهد داد. ایران همچنان می‌تواند با تقویت پیوند با اقتصادهای غیرغربی مانند چین و روسیه و پیشرفت در صنعت هسته‌ای، مسیر مقاومت فعال را ادامه دهد.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و رسانه‌ها می‌گویند باید از فرصت‌های دیپلماتیک در یک ماه آینده استفاده کرد و جلوی چکانده شدن ماشه را گرفت. به نوشته «دنیای اقتصاد»، تحلیلگران ایرانی و غربی معتقدند در دل این سازوکار امکان و پتانسیل بازگشت به میز مذاکره و یافتن راه‌حل برای خروج از این صحنه تعریف شده؛ اگرچه فرصت کم و مسیر دشوار است.
از دید برخی تحلیلگران، تحریم‌های آمریکا طی سال‌های اخیر موجب شده تا آثار اقتصادی راه افتادن مکانیسم ماشه با حداقل برسد. به گفته «احسان صالحی» دبیر شورای اطلاع رسانی دولت سابق، اسنپ‌بک از نظر اقتصادی زور چندانی ندارد و التهاب روزهای اخیر بازار ارز بیشتر روانی است اما پیامدهای امنیتی فعال شدن ماشه در شرایط فعلی قطعی است. کوچک‌نمایی تبعات امنیتی اگر منجر به بی‌عملی در اقدام متقابل و مؤثر شود، راه برای شرارت جدید علیه کشور باز می‌شود.
برخی اما تبعات اقتصادی این اقدام را نیز قابل‌توجه می‌دانند از جمله «سیدسجاد طباطبایی» کارشناس حقوق بین‌الملل در «فرهیختگان» نوشته است: دو مؤلفه اصلی تحریم که اقتصاد ایران اکنون از آنها رنج می‌برد، یعنی تحریم فروش نفت و تحریم دریافت ارز حاصل از فروش نفت هیچ‌کدام در قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران وجود ندارند. موضوع دیگر این است که در صورت بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، در وضعیتی قرار می‌گیریم که همه محموله‌های دریایی و هوایی ایران بازرسی خواهند شد، محموله‌هایمان توقیف می‌شوند و در این زمینه با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.
درباره تبعات «اسنپ بک»، خبرگزاری «ایرنا» به نقل از «سیدجلال ساداتیان» دیپلمات سابق و تحلیلگر روابط بین‌الملل نوشته است: با اجرایی شدن تحریم‌ها پرونده ایران دوباره ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و مواد ۳۹ تا ۴۲ قرار می‌گیرد و تحریم‌های تعلیق‌شده بازمی‌گردد. این تحریم‌ها طیف گسترده‌ای دارند؛ از محدودیت‌های نظامی و تسلیحاتی گرفته تا فشارهای اقتصادی. گرچه ایران می‌گوید تحریم‌های آمریکا به‌مراتب سنگین‌تر از تحریم‌های سازمان ملل است، اما بازگشت تحریم‌های شورای امنیت اثر سیاسی و روانی خواهد داشت، چون همه کشورهای عضو سازمان ملل و شورای امنیت موظف به تبعیت از قطعنامه‌ها و تحریم‌ها خواهند بود.
در نهایت، اگر شورای امنیت به این جمع‌بندی برسد که ایران تهدیدی برای صلح بین‌المللی است، طبق ماده ۴۲ امکان اقدام نظامی نیز مطرح می‌شود. این خطر وجود دارد که برخلاف گذشته که حملات علیه ایران عمدتاً به ابتکار آمریکا و اسرائیل انجام می‌شد، این بار با پشتوانه قطعنامه‌های سازمان ملل دیگر کشورها از جمله همسایگان ایران هم ملزم به مشارکت شوند. در حال حاضر شماری از کشورها مانند چین و هند و پاکستان اعتنایی به تحریم‌های آمریکا در قبال ایران ندارند اما در صورت بازگشت قطعنامه آنها هم موظف به تبعیت و حتی مشارکت هستند.
«ابراهیم متقی» استاد دانشگاه تهران درباره تلاش‌های دیپلماتیک و واکنش‌های احتمالی به اسنپ بک در «اعتماد» نوشته است: اگرچه روسیه و چین در زمره کشورهایی محسوب می‌شوند که مخالف به‌کارگیری ساز و کارهای اسنپ‌بک علیه ایران هستند، اما مکانیسم فعالیت شورای امنیت و تفسیری که از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ وجود دارد، رویکرد آنان برای تاخیر در فرآیند اعاده قطعنامه‌ها را با دشواری بسیار زیاد روبه‌رو می‌سازد. در این ارتباط، روسیه تلاش دارد تا سازوکارهای اعاده تحریم‌ها علیه ایران را از طریق تنظیم قطعنامهای برای تاخیر ۶ ماهه فرآیند اجرای اسنپ‌بک عملیاتی نماید.
به نوشته متقی، تصویب قطعنامه احتمالی جدید روسیه در شورای امنیت صرفا در شرایطی امکانپذیر است که بتواند حداقل ۹ رای اعضای شورای امنیت را به دست آورد، درحالی که احتمالا ۴ کشور چین، روسیه، پاکستان و الجزایر از آمادگی لازم برای رای به قطعنامه احتمالی برخوردارند. در چنین شرایطی، ایران می‌تواند سازوکارهای تداوم دیپلماسی را به موازات بهره‌گیری از سیاست تهدید در دستور کار قرار دهد. واقعیت آن است که در شرایط موجود، ایران از قابلیت‌های تکنیکی، اقتصادی، نظامی و سیاسی نسبتا محدودی برای بهره‌گیری از اهرم خروج از NPT به عنوان ابزار قدرت برخوردار خواهد بود. آنچه از سوی برخی نمایندگان مجلس برای «تنظیم طرح سه فوریتی خروج از NPT» مطرح شده، نمی‌تواند نتایج مثبت و سازنده‌ای برای عبور از چالش‌های اعاده تحریم‌های شورای امنیت دربر داشته باشد. اعاده قطعنامه‌های شورای امنیت، فشارهای سیاسی و راهبردی بیشتری علیه ایران اعمال می‌کند. در چنین شرایطی حتی امکان بهره‌گیری کشورهای متخاصم از سازوکارهای نظامی علیه ایران افزایش یافته و این امر می‌تواند مشروعیت سیاسی بیشتری را برای بازیگران متعارض با سیاست‌های منطقه‌ای ایران فراهم آورد.
«حسن بهشتی پور» کارشناس مسائل بین‌الملل اما به «هم میهن» می‌گوید: ابداً شانسی برای حل و فصل این مسئله در فرصت ۳۰ روزه وجود ندارد، مگر اینکه یک اتفاق خارق‌العاده و غیرقابل پیش‌بینی رخ دهد. نقشه اروپایی‌ها این است که قطعنامه‌ها را به هر قیمتی بازگردانند و این فرصت را از دست ندهند، چراکه این ابزار از مهرماه امسال کاملاً منقضی خواهد شد و دیگر امکان استفاده از آن را نخواهند داشت.
در همین زمینه، «رحمان قهرمانپور» در گفت‌وگو با «اعتماد» بیان می‌دارد: ایران ابزارهای متعددی در اختیار دارد. از جمله این اهرم‌ها می‌توان به خروج احتمالی از معاهده ان‌پی‌تی، ایجاد بازرسی‌ها و برخی اقدامات منطقه‌ای در خلیج فارس و تنگه هرمز اشاره کرد. با این حال، نکته مهم این است که نظام تصمیم‌گیری در ایران تاکنون تمایلی به ورود به فضایی که کنترل موضوع از دست خارج شود و به تقابل نظامی گسترده با امریکا یا اسراییل منجر شود را نشان نداده است.ایران در چارچوب مشخصی به اهرم‌های خود می‌اندیشد و قصد ندارد مساله دیپلماسی را کنار گذاشته و صرفا به گزینه‌های نظامی بازدارنده یا ضربه‌زننده متوسل شود. رویکرد فعلی ترکیبی است: بدین معنا که تهران بر استفاده از دیپلماسی همزمان با حفظ و تقویت توان بازدارندگی نظامی تاکید دارد.در این چارچوب، ایران دو اهرم اصلی در اختیار دارد: نخست توان بازدارندگی نامتعارف، هرچند با برخی محدودیت‌ها، و دوم تلاش برای دستیابی به توافق دیپلماتیک. توان هسته‌ای ایران، از جمله ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده، می‌تواند به عنوان ابزار چانه‌زنی مهمی در مذاکرات دیپلماتیک به کار گرفته شود و جایگاه ایران را پشت میز مذاکرات تقویت کند.
برچسب ها :آمریکا ، اخبار ، اروپا ، اسرائیل ، اسنپ بک ، ایران ، ایران مامن ، بین الملل ، تحریم ، تهران ، جهان ، چین ، خاورمیانه ، خبر ، دولت ، روسیه ، سیاست ، سیاست خارجی ، شورای امنیت ، محمد موسی کاظمی ، مکانیسم ماشه
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 3 در انتظار بررسی : 3 انتشار یافته : 0