طرح ترامپ برای غزه؛ شروع مطلوب و آینده مبهم

سرانجام پس از ۲۴ ماه جنگ، جان باختن قریب به ۷۰ هزار تن، مجروح شدن بیش از ۱۷۰ هزار نفر و آوارگی بیش از ۲ میلیون انسان، فاز نخست طرح ۲۰ ماده‌ای صلح ترامپ برای غزه با موافقت سران حماس وارد فاز اجرایی شد.

مرحله ابتدایی این طرح در حالی اجرایی شد که از دید ناظران اجرای کامل همه بندهای این توافق در مراحل بعدی با اما و اگرهای بسیاری مواجه خواهد بود. این در حالی است که ناظران در مورد کل این طرح و ارزیابی موضع حماس هم با یکدیگر هم نظر نیستند.

در حالی که برخی موافقت حماس با این طرح را «عقب نشینی منفعلانه» و «فروگذاری آرمان‌ها» توصیف می‌کنند، برخی دیگر از آن به عنوان «عقب نشینی تاکتیکی» و «تدبیری راهبردی و خردمندانه» یاد می‌کنند که برای تجدید قوای این گروه و عبور از بحران انسانی کنونی غزه لازم و ضروری است. پذیرش توافق با تاکید بر ملاحظات خاص حماس از دید تحلیلگران نشان داد که حماس تنها یک جنبش سیاسی و نظامی نیست و از قدرت درک بالایی در سیاست و صلح برخوردار است.

برقراری آتش بس در غزه در شرایطی که این باریکه بحران انسانی عمیقی را در نتیجه محاصره کامل و یورش‌های وحشیانه اسرائیل تجربه می‌کند، از دید ناظران موفقیتی چشمگیر است. در نتیجه این توافق، مسیر کمک‌های انسان‌دوستانه گشوده می‌شود.همچنین تبادل نزدیک به ۲۰ گروگان زنده اسرائیلی و اجساد ۲۸ گروگان کشته شده  با ۹۵۰ زندانی فلسطینی شامل ۲۵۰ زندانی محکوم به حبس ابد، قابل توجه است.

به باور این گروه، حماس و مردم فلسطین با مقاومت خود حامی اصلی «بنیامین نتانیاهو» یعنی «دونالد ترامپ» را به عقب‌نشینی از طرح اولیه خود برای غزه (مبنی بر تخلیه غزه و جابجایی ساکنان این منطقه) و اسرائیل را به عقب‌نشینی از غزه وادار کردند. این در حالی است که توافق صلح ژانویه ۲۰۲۵ برای تبادل زندانیان و آزادی گروگان‌ها، تنها تا مرحله نخست آن دوام آورده بود و در مرحله مذاکرات برای اجرای مرحله دومش در خصوص خروج نیروهای اسرائیل از غزه به بن‌بست خورده بود.

با این توافق زمینه‌های جدیدی برای بازسازی غزه با همکاری‌های بین‌المللی فراهم خواهد شد. همچنین بسترهای شکل‌گیری دولت دوم در سرزمین‌های اشغالی فراهم خواهد شد.

طرح صلح ۲۰ ماده‌ای پس از حمله اسرائیل به رهبران حماس در دوحه و انزوای بیش از پیش بین‌المللی تل‌آویو، در نتیجه تلاش میانجیگری‌جویانه ترامپ و با جلب حمایت کشورهای مسلمان از جمله ترکیه، مصر، قطر، عربستان،  امارات و … مطرح شد.

ترامپ توانست با ایجاد یک محور چندگانه، فشارهای خود بر حماس و اسرائیل را افزایش دهد به همین دلیل، موادی از طرح پیشنهادی به مذاق حماس و موادی هم به مذاق اسرائیل خوش نمی‌آید تا جایی که از نگاه تحلیلگران، مذاکره و اجرای مراحل بعدی توافق کار چندان آسانی نیست.

مسلما خروج کامل اسرائیل از غزه و پذیرش امکان تشکیل یک دولت فلسطینی در آینده مورد قبول اسرائیل قرار نخواهد گرفت. از سوی دیگر مساله خلع سلاح و تبعید حماس و نقش نداشتن آن در آینده سیاسی فلسطین موضوعات چالش‌زایی هستند که ممکن است مسیر مذاکرات را پیچیده یا حتی مسدود کنند.

از دید برخی تحلیلگران، اگر نتانیاهو به هدف اصلی خود در داخل، یعنی آزادی گروگان‌های باقی‌مانده دست یابد، از آن به بعد برای جلب نظر مساعد شرکای ائتلاف راست افراطی خود در کابینه به مشکل برخواهد خورد. از این به بعد، تنها چیزی که اسرائیل در مذاکرات مطرح خواهد کرد، خلع سلاح حماس، تبعید رهبری حماس به خارج از غزه و کنترل کامل بر غزه پس از جنگ خواهد بود. اینها خواسته‌هایی هستند که حماس تا به اینجا همه‌شان را رد کرده است.

با این حال، دوام آتش‌بس به شدت به فشار دیپلماتیک مداوم از سوی واشنگتن، قاهره و دوحه و تمایل هر طرف به مصالحه در مورد مسائلی که مدت‌ها است خط قرمز دو طرف است و در برابر پذیرش آن مقاومت کرده‌اند، بستگی دارد. بنابراین بی‌راه نیست اگر بگوییم که خطر از سرگیری جنگ گسترده و شدید ممکن است به مرور زمان افزایش یابد.