کار، بیکاری و مساله آمار پشت پرده

تعریف شاغل از نظر مرکز آمار ایران یعنی افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع یعنی هفته قبل از آمارگیری طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده‌اند و یا به دلایلی، به طور موقت کار را ترک کرده باشند. بر اساس اعلان همین مرکز، میزان بیکاری در بهار امسال ۸.۲ درصد بوده است.

با توجه یا با توجه به این تعریف و این آمار، «سیدصولت مرتضوی» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا اظهاراتی درباره اشتغال‌زایی دولت داشته که محل مناقشه قرار گرفته است.

تردید در آمار و کیفیت اشتغالزایی

به گزارش «ایلنا» خبرگزاری مرجع در زمینه امور کار و کارگری، سال گذشته بود که مرتضوی در ادامه ارائه گزارش‌های خود درباره عملکرد مجموعه‌ای که تازه از پاییز همان سال سکان هدایت آن را در دست گرفته بود، اظهار کرد دولت توانسته در مدت یک سال حدود یک میلیون شغل ایجاد کند. با پایان یافتن تقریبی فصل تابستان سال ۱۴۰۲، وزیر کار این‌بار در تلویزیون و در برنامه صف اول اعلام کرد قوه مجریه در مدت ۲ سال از دوره جدید؛ موفق به ایجاد ۱ میلیون و ۹۷۰هزار شغل جدید در کشور شده است.

این خبرگزاری به نقل از  «هادی حق‌شناس» اقتصاددان و عضو کمیسیون اقتصادی در مجلس هشتم نوشت: ۷۲۸ هزار نفر طبق آمار مراجع خبری مرکز آمار و بانک مرکزی در سال گذشته شغل ایجاد شده است. این یعنی از زمان آغاز دولت سیزدهم به ازای هم شش ماه ۲۵۰ هزار نفر و سالی ۵۰۰ هزار شغل به جای ۱ میلیون شغل ایجاد شده است. اما پرسش این است که آیا مرکز آمار به عنوان مرجع اصلی انتشار آمار کشور چنین رقم دو میلیونی را منتشر کرده؟

در همین باره «هم میهن» در گزارشی با عنوان «افت کیفی اشتغالزایی» آورده است: آنچه در بحث اشتغال به موازات کمیت شغل‌های ایجادشده، اهمیت دارد، کیفیت مشاغل است و آنچه زمینه توسعه را در اقتصاد فراهم می‌کند، کیفیت فرصت‌های شغلی خواهد بود. مسئولان از بین این دو متغیر تمام توجه خود را به افزایش تعداد افرادی که شاغل نامیده می‌شوند، معطوف کرده و از بخش دوم غافل شده‌اند و اینکه این افراد با انجام چه کاری شاغل محسوب می‌شوند موضوعی است که توجهی به آن نمی‌شود. درحالی‌که اگر ذهنیت توسعه در سطح سیاستگذاری وجود داشته باشد، باید عمده تمرکز بر نوع فرصت‌های شغلی ایجادشده قرار گیرد.

ملاحظات و پیچیدگی‌های آماری

به گزارش ایلنا ارایه‌ی بیلان و آمار بیکاری و اشتغال در ایران اندکی پیچیده است و در این آمار نسبت‌هایی مثل نرخ مشارکت اقتصادی و میزان جمعیت فعال در بازنمایی دقیق آمار اشتغال بسیار اهمیت دارد. در بهار سال ۱۴۰۲ نسبت به بهار سال ۱۴۰۱، نرخ مشارکت اقتصادی با ۰.۳ درصد افزایش به ۴۱.۲ درصد رسید. در این فصل بیش از ۴۹۲ هزار نفر تمایل به یافتن کار داشتند و به جمعیت فعال کشور اضافه شدند. اما در مقابل، جمعیت غیرفعال کشور که همواره نرخ آن بین ۵۹ تا ۶۱ درصد بود به ۵۸.۸ درصد کاهش یافت.

کاهش جمعیت غیرفعال کشور درحالی رقم خورد که با توجه به رسیدن انبوه جمعیت کشور به سن کار، جمعیت غیرفعال باید به سرعت افزایش پیدا می‌کرد، اما بیش از ۲۵۵ هزار نفر از سرانه‌ی این جمعیت در اولین فصل سال ۱۴۰۲ کاهش یافت. این درحالی است که نرخ مشارکت اقتصادی بسیاری از کشورهایی که نرخ بیکاری آن‌ها نزدیک به ایران و حتی اندکی کمتر است، بالای ۶۲ درصد (۲۰ درصد بیشتر از نرخ مشارکت ایران) تخمین زده می‌شود. طبعا نرخ مشارکت اقتصادی پایین، آمار کاهش نرخ بیکاری به زیر ۸.۳ درصد سال جاری را عملا زیر سوال می‌برد.

جدا از مباحث فنی مربوط به آمار بیکاری و اشتغال، برخی به طور کلی دسترسی به آمار را مختص مدیران و تصمیم‌گیرندگان می‌دانند و نه عموم مردم. در این زمینه «فریدون عباسی» نماینده مجلس و رئیس سازمان انرژی اتمی دوره احمدی نژاد در گفت‌وگو با «ایسنا» ضمن تاکید بر اینکه داده های امنیتی، تجاری و اقتصادی نباید شفاف شود، اظهار داشته باید یک مرکز داده ملی داشته باشیم که این مرکز ملی تصمیم بگیرد که چه ارقامی قابل انتشار است.

به گفته عباسی شما می‌خواهید گندم را به عنوان یک کالای راهبردی تهیه کنید، اگر دشمنان اطلاعاتی پیدا کنند می توانند مانع راه واردات گندم شوند که این به ضرر مردم است. یا در بحث فروش نفت، این میزان از شفافیت اشتباه است. …اکنون هر داده ای از جمله مسائل جغرافیایی کشور، میزان آب رودخانه ها، سدها و میزان برق را منتشر می کنند. افشای این داده ها به ضرر کشور است در حالی که هم باید محدوده شفافیت مشخص باشد هم باید محدوده انتشار داده‌ها تعیین شود.

به گزارش رسانه‌های مجازی، این اظهارات پس از آن منتشر شد که دولت سیزدهم انتشار بخش عمده‌ای از آمارها و شاخص‌های اقتصادی را متوقف کرده و همزمان «عبدالناصر همتی» رقیب انتخاباتی «سیدابراهیم رئیسی» متهم شده که در دوره ریاست بر بانک مرکزی آمار نرخ تورم و وضعیت ارزی کشور را در اختیار صندوق بین‌المللی پول قرار داده است.