فوتبال ناتمام و درس‌های رئالیسم راهبردی برای عربستان

لغو مسابقه فوتبال سپاهان با الاتحاد عربستان در ورزشگاه نقش جهان اصفهان در دوشنبه هفته گذشته باعث شد تا بسیاری درباره تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا درباره فرجام این رخداد گمانه‌زنی کنند.

هر چند «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه به تازگی از توافق با همتای سعودی برای انجام این بازی در زمانی دیگر خبر داده اما برخی می‌گویند این AFC خواهد بود که در این باره حکم نهایی را صادر خواهد کرد نه وزیران امور خارجه ایران و عربستان.

در همین حال، انتقادات متعددی در این زمینه متوجه مسئولان برگزاری مسابقه و نیز متصدیان سیاست خارجی شده است. بخش قابل توجهی از انتقادات بخاطر نصب تندیس سردار سلیمانی در ورزشگاه بوده که از این منظر نماد درآمیختن سیاست با ورزش است. در سوی مقابل، برخی می‌گویند سعودی‌ها تنها به دنبال بهانه‌جویی بوده‌اند زیرا در ورزشگاه‌های آن‌ها نیز تصاویر رهبران و نمادهای سیاسی کم به چشم نمی‌آید.

روزنامه «جوان» در انتقاد به وزارت امور خارجه نوشته است: اگر امیرعبداللهیان محل کنفرانس خبری با وزیرخارجه سعودی را تغییر نمی داد، الان آنها خواستار حذف سردیس حاج قاسم نمی شدند.

«کیهان» یک قدم جلوتر رفته و پیشنهاد داده «الاتحاد نه فقط لیاقت تکرار بازی را ندارد بلکه باید برای همیشه از حضور در ایران و بازی با تیم‌های ایرانی در هر کجای دنیا محروم شود»

این رویداد باعث شد تا برخی رقص عربی مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه در مراسم روز ملی عربستان در هتل اسپیناس را یادآور شوند. به نوشته «مصطفی فقیهی»، روزنامه‌نگار و صاحب امتیاز سایت تعلیق شده «انتخاب»، حیف رقاصی این مقام وزارت خارجه و آن هنر موزون و اطوار غریب! و ده‌ها مورد خوش‌رقصی نادیده‌ی احتمالی! مفت نمی‌ارزید و سوگمندانه، چاره‌سازتان نشد!

از سوی دیگر برخی ناظران و تحلیلگران روی رویکردهای سعودی متمرکز شده‌اند و به تحلیل نگاه سعودی‌ها به روابط با ایران می‌پردازند. از دید آنان یکی از دلایل انعطاف‌ناپذیری ریاض در صحنه‌هایی مانند ورزشگاه نقش جهان و سالن نشست خبری وزاری امور خارجه به دلیل نصب تصویر سردار سلیمانی، تعریف و ترسیم برخی خطوط قرمز تخطی‌ناپذیر است که احتمالا از برآورد جایگاه و موقعیت ایران سرچشمه می‌گیرد.

از این منظر حکام سعودی محذورات پیش روی تهران و گرفتاری در چنبره بحران‌های متعدد را دلیل روی آوردن به تنش‌زدایی با ریاض می‌دانند و قصد دارند از این فرصت بیشتر برای امتیاز گرفتن استفاده کنند تا امتیاز دادن.

این برخلاف دیدگاه طیفی است که معتقدند روابط ایران و عربستان ظرفیت راهبردی شدن را دارد. در این باره «احمد دستمالچیان» دیپلمات سابق در «آرمان ملی» نوشته است: این تعبیر که روابط ایران و عربستان استراتژیک است، صحیح نیست. در حال حاضر ایران و عربستان در دوران تنش‌زدایی به سر می‌برند که  پس از ۷ سال تنش‌زایی طرفین به دنبال کاهش تنش  هستند.

به گزارش ایران مامن، در همین حال نباید از نظر دور داشت که سعودی‌ها به رغم برخی سخت‌گیری‌ها در قبال تهران، جایی که لازم دیده‌اند نرمش بسیار زیادی از خود به خرج داده‌اند تا جایی که در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها نوشتند: عربستان سعودی اعلام آمادگی کرده تا برخلاف قطر، ممنوعیت مشروبات الکلی در این کشور مسلمان را به حالت تعلیق دربیاورد تا شانس خود را برای میزبانی جام جهانی ۲۰۳۴ افزایش دهد.

نگاهی به مجموعه این شرایط نشان از بی‌توجی «محمد بن سلمان» و هیات حاکمه سعودی به اصول و آموزه‌های رئالیسم راهبردی دارد.

در گیر و دار جنگ کره (۱۹۵۳-۱۹۵۰ میلادی)، «هری ترومن» رئیس جمهوری وقت آمریکا اقدام به برکناری ژنرال «داگلاس مک آرتور» کرد. دلیل اصلی ترومن در برکناری ژنرال پنج ستاره آمریکایی و فرمانده قوای این کشور در شرق آسیا اصرار وی بر بمباران نواحی جنوبی چین یعنی عمق لجستکی بود که از آن نیروهای کره شمالی در جنگ با کره جنوبی و نیروهای نظامی بلوک غرب تغذیه و حمایت می‌شدند.

هر چند مک آرتور اتخاذ این تصمیم را پایانی بر درگیری های شرق آسیا و پل پیروزی نهایی آمریکا می‌انگاشت اما انگاره‌های رئالیسم راهبردی که بعدها در رقابت هسته‌ای با اتحاد جماهیر شوروی نیز مبنای عمل و تصمیم‌سازی قرار گرفت، مانع از حرکت سران واشنگتن به سمت ثبت برتری نهایی نظامی شد.

«توماس شیلینگ» اقتصاددان و استراتژیست آمریکایی (۲۰۱۶-۱۹۲۱ میلادی) به عنوان مبدع نظریه رئالیسم راهبردی (Strategic realism) بر این باور بود که در هماوردی های خرد و کلان با رقبا یا شرکا به جای تلاش برای غلبه نهایی باید امکانی را جهت عقب نشینی طرف مقابل فراهم ساخت. به عبارتی دیگر یکی از اصلی ترین رویکردها برای دستیابی به اهداف درازمدت، پرهیز از ایجاد شرایط غیرقابل کنترل و همچنین جلوگیری از برخوردهای پرهزینه، اعطای حداقلی از امتیاز و فضای مانور به طرف مقابل است.