سوخت و سوز «آینده»

شنبه سوم آبان، بانک آینده رسماً ملی شد و پس از سال‌ها زیان انباشته و تخلفات مالی، مسیر خود را به‌عنوان زیرمجموعه بانک ملی آغاز کرد. با وجود این تغییر، بانک ملی تعهد داده امنیت دارایی‌های مردم حفظ می‌شود و کارکنان سابق بانک آینده هم به روند فعالیت ادامه خواهند داد. بانک مرکزی تأکید کرده که فرآیند ساماندهی و «گزیر» بانک آینده با دقت و جدیت دنبال خواهد شد.

هم‌اکنون بانک‌های سپه، ایران زمین، سرمایه، دی و مؤسسه ملل دیگر مؤسسات پولی هستند که با ناترازی شدید دست و پنجه نرم می‌کنند.

شاخص‌های منفی مالی بانک آینده طی سال‌ها شاید تعجب‌برانگیز باشد، اما تاریخ بانکداری ایران پر از نمونه‌های مشابه است؛ از ملی‌سازی بانک‌ها در دهه ۵۰ تا ادغام مؤسسات وابسته به نیروهای مسلح در بانک سپه و سقوط مؤسسات اعتباری خصوصی مانند میزان، نور و کاسپین.

به گزارش «دنیای اقتصاد» انتشار خبر رسمی انحلال بانک آینده، در میانه‌ پاییز آرام اقتصاد ایران، شبیه فروریختن ناگهانی بنایی بود که سال‌ها ترک برداشته، اما هیچ‌کس از وحشت نمی‌خواست در آن دقیق‌تر بنگرد؛ بانکی با بیش از ۳میلیون مشتری، زیان انباشته‌ای نزدیک به ۵۵۰همت و اضافه‌برداشتی بالغ بر ۳۱۳همت از بانک مرکزی و خلق بی‌وقفه روزانه به قولی ۳۶۰‌میلیارد زیان، مدت‌ها پیش از این باید فعالیتش متوقف می‌شد. واقعیت آن است که تصمیم برای ورود بانک مرکزی به این پرونده، در برابر بانکی که هر روز زیانش بزرگ‌تر و ترازنامه‌اش از درون تهی‌تر می‌شد، بسیار دیر هنگام و بیشتر انگار از سر اجبار اتفاق افتاده است.

اکنون پرونده وارد مرحله‌ای جدید شده است؛ مرحله‌ای که در ادبیات نظارت بانکی به آن «فرآیند گزیر» گفته می‌شود. گزیر بانکی، در معنای دقیق، روشی است برای خروج کنترل‌شده یک موسسه از چرخه بحران، با هدف حفاظت از سپرده‌گذاران و جلوگیری از سرایت ناترازی به کل نظام مالی. در این فرآیند بانک مرکزی به‌عنوان مقام ناظر و تصمیم‌گیر نهایی، صندوق ضمانت سپرده‌ها به‌عنوان نهاد پشتیبان حقوق سپرده‌گذاران و در این مورد خاص، بانک ملی ایران به‌عنوان بانک پذیرنده سپرده‌ها درگیر خواهند بود

بانک ملی از این پس، نه‌فقط میزبان سپرده‌های مردم، بلکه وارث ترازنامه‌ای است با ده‌ها هزارمیلیارد تومان تسهیلات معوق، دارایی‌های غیرمولد و پروژه‌هایی که سرنوشت حقوقی و اقتصادی‌شان نامشخص است. برآوردها حاکی است که بیش از ۹۰همت از دارایی‌های بانک آینده در قالب تسهیلاتی ثبت شده که بخش عمده آنها قابل بازپرداخت نیست و ارزش فعلی‌شان به‌مراتب کمتر از رقم اسمی است. از سوی دیگر، ایران‌مال، بزرگ‌ترین دارایی فیزیکی بانک، اگرچه در ظاهر سرمایه‌ای عظیم است، اما به‌دلیل پیچیدگی‌های حقوقی و دشواری ارزیابی، قابلیت نقدشوندگی ندارد. حتی اگر در ارزیابی مجدد، این پروژه ۲۲۰همت ارزش‌گذاری شود و به آن حدود ۴۰همت ذخیره قانونی را نیز بیفزاییم، همچنان شکاف عمیقی میان دارایی‌های قابل وصول و تعهدات موجود باقی خواهد ماند؛ شکافی که در نهایت بانک مرکزی از جیب مردم باید آن را پوشش دهد، خواه از مسیر ترازنامه خود، خواه از محل تجدید ساختار سرمایه یا انتشار اوراق جبرانی.

طی روزهای گذشته بسیار درباره زیان‌های بانکداری از نوع آینده و امثال آینده نوشته شده است. به نوشته «حامد پاک طینت» اقتصاددان، روزی ۴۰۰ میلیارد تومان ضرر فقط به این بانک و رفقا مربوط نیست. شما نیز در آن سهیم هستید! ۵درصد از تورمی که شما، خانواده محترمتان و ایرانیان گرامی در طول چند سال گذشته تحمل کرده اند و همین امروز هم تحمل می کنند دستاورد این بانک است. بانک آینده به تنهایی ۴۲% از ناترازی کل نظام بانکی در ایران را ایجاد کرد، رشد پایه پولی را ۲۵% افزایش داد. اگر این بانک وجود نداشت با احتساب کسر تورم تجمعی ۵% در طول این سالها افزایش نرخ دلار از سال ۱۳۹۱ تا امروز باید ۱۵.۴ برابر می شد نه ۲۸.۴ برابر.

«این بدهی‌های بانک آینده که گفته شد ٢۵ برابر هزینه ساخت پالایشگاه خلیج فارس است و با این پول می‌توانستیم ١٢٠ بیمارستان فوق تخصصی در کشور ساخت و  می‌توانستیم تمام در مسیر تهران- مشهد- شیراز – اصفهان- تبریز- اصفهان را شبکه ریلی ایجاد کرد و این موارد حداقل‌هایی زیرساخت‌هایی بودند که با این پول می‌توانستیم بسازیم. …امروز سوال ما این است که در این مدت بخش نظارتی دولت کجا بوده و الان کجاست و چرا با این میزان تاخیر نسبت به انحلال بانک آینده اقدام شده است. شنیده‌ام برای تاخیر در انحلال بهانه نبود قانون را مطرح کردند که این توجیه بی‌ربط و غیر واقعی است.»؛ این‌ها نیز بخشی از اظهارات «حسین راغفر» اقتصاددان درباره ماجراهای مربوط به بانک آینده است.

علاوه بر این درباره خسارات بانک آینده رسانه‌ها حساب و کتاب‌های مختلفی را ارائه داده‌اند از جمله «تابناک» در این باره نوشته است: بر اساس آخرین صورت های مالی رسمی منتشرشده در سامانه کُدال، بانک آینده در سه‌ماهه نخست سال جاری، چیزی نزدیک به ۳۷ هزار  و ۲۵۳ میلیارد تومان زیان خالص تولید کرده است؛ رشدی ۲۵ درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته، عددی که به معنای بحران وجودی آینده بود. در هر ۲۴ ساعت، این بانک حدود ۴۰۰ میلیارد تومان زیان خالص در بهار امسال ساخت؛ یعنی در هر ساعت، ۱۷ میلیارد تومان و در هر ثانیه، ۴ میلیون و ۶۳۶ هزار تومان نابودی سرمایه! بنابراین اگر بانک‌ها کارخانه پول‌سازی باشند، آینده دقیقاً کارخانه‌ی سوختِ سرمایه بود.