گرانی چیست؟ تورم کدام است؟

در سومین مناظره انتخابات امسال ریاست‌جمهوری، «عبدالناصر همتی» رئیس کل اسبق بانک مرکزی و نامزد «کارگزاران سازندگی» و برخی دیگر از اصلاح‌طلبان و اعتدالیون در بخشی از اظهاراتش گفت: آقای رئیسی از گرانی صحبت می‌کنند و می‌گویند می‌خواهند با آن مبارزه کنند. اما آقای رئیسی گرانی وجود ندارد، آنچه عامل گرانی است تورم است به جای این‌که معلول را بیابید دنبال علت باشید. چرا خودتان را به راه دیگری می‌زنید.

پس از این صحبت‌ها برای بسیاری این سوال ایجاد شد که تورم با گرانی چه فرقی دارد و آیا مگر این همان نیست؟

از سوی دیگر بر اساس تازه‌ترین آماری که مرکز آمار ایران اعلام کرده نرخ تورم ۱۲‌ماه منتهی به مهر امسال ۴۵.۴درصد، نرخ تورم نقطه به نقطه ۳۹.۲درصد و نرخ تورم ماهانه ۳.۷درصد بوده است. بر اساس همین آمار، نرخ تورم نقطه به نقطه پس از ۱۲‌ماه نوسان در کانال بالای ۴۰درصد، در مهرماه به ۳۹.۲درصد عقب نشسته است.

در ادامه همان سوال قبلی، برای خیلی‌ها این پرسش پیش می‌آید که چرا هیچ نشانه‌ای از این عقبگرد در قیمت‌ها به چشم نمی‌آید. کلید یافتن پاسخ این پرسش‌ها تشریح مفهوم و تفاوت تورم و گرانی است.

تورم به بیانی ساده میزان رشد قیمت کالا و خدمات در دوره‌های زمانی مشخص است که به صورت سالانه، ماهانه و نقطه به نقطه محاسبه و اعلام می‌شود.

در حالی که تورم بر اساس بررسی قیمت‌های اقلامی مشخص در سبدی شامل انواع کالا و خدمات محاسبه می‌شود و یک مفهوم و شاخص کاملا علمی و اقتصادی است، گرانی به طور مستقیم به قدرت خرید مردم ارتباط می‌یابد که سنجش آن دشوارتر و پیچیده تر از تورم است.

به بیانی دیگر تورم ناظر بر افزایش سطح قیمت‌ها است در حالی که اگر کالایی گران باشد یعنی نسبت به درآمد مردم سطح بالایی دارد.

جنبه دیگر تفاوت این دو مفهوم، جنبه روانی آن است. تورم فی ذات مفهوم نامطلوبی نیست چه آنکه در برخی اقتصادهای توسعه یافته، تورم ناکافی یا حتی تورم و صفر و منفی چالشی مهم محسوب می‌شود و بر روی روند تولید اثر منفی بر جای می‌گذارد ولی گرانی به نوعی با ناتوانی و فقر شهروندان در تامین نیازهایشان به نسبت درآمدشان ارتباط می‌یابد.

از سوی دیگر گرانی بیشتر در کالاهای اساسی، ضروری و مورد نیاز مردم نمود می‌یابد و به همین خاطر وقتی عددی به عنوان میزان تورم اعلام می‌شود اغلب مردم با دیده تردید به آن می‌نگرند و نتیجه آن بی اعتمادی به آمار و ارقام است.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد اینکه حتی در یک روند رو به بهبود اقتصادی آثار فروکش و مهار گرانی دیرتر از انتشار آمار و ارقام تورم خود را می‌نمایاند و دلیل آن این است که ترمیم وضعیت درآمدی و توان اقتصادی خانوارها زمان‌برتر و دشوارتر از عبور از پیک‌های تورمی است.