آب خلیج فارس چطور دریاچه ارومیه را زنده می‌کند؟

پروژه‌های انتقال آب از دریاها به شهرها امروزه بسیار رواج یافته‌اند، کشورها برای تأمین آب مورد استفاده در معادن، شهرک‌های صنعتی، کشاورزی و حتی آب شهری، در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های کلانی می‌کنند. از این دست پروژه‌ها در کشور نیز در حال ساخت یا بهره‌برداری است و از نمونه‌های بارز این پروژه‌ها می‌توان به انتقال آب دریای عمان به استان‌های فارس، اصفهان، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی اشاره کرد که از برکات این پروژه گسترش کشاورزی در این مناطق بوده است.

دریاچه ارومیه دومین دریاچه نمکی جهان است که با افزایش ناگهانی جمعیت در دهه شصت، دولت برای کنترل کوچ از روستاها به شهرها و به حداقل رساندن وابستگی کشور در زمینه کشاورزی به خارج، همچنین ایجاد اشتغال برای نیروی کار جدید در مناطق کم‌درآمد با ایجاد سدها و تشویق مردم برای کشاورزی و صادر کردن مجوز چاه‌های عمیق در حوزه دریاچه ارومیه سبب بسته شدن رودهای منتهی به دریاچه شد و با گذشت زمان و تبخیر آب موجود دریاچه ۱۳ هزار ساله به حال فعلی درآمد.

نتیجه تداوم این روند، بروز طوفان‌های نمکی ناشی از خشکیدن دریاچه و بروز مشکلات شدید تنفسی در ساکنان منطقه، پایان هرگونه فعالیت کشاورزی در منطقه، نابودی جنگل‌های شمال و شمال غریب کشور و تأثیر مستقیم بر حیات چندین میلیون نفر از جمیعت کل کشور و در نهایت کوچ آنها به استان‌های مرکزی و حتی خارج از کشور خواهد بود.

آذربایجان با خاک حاصلخیز و دارا بودن ۹ اقلیم از ۱۲ اقلیم جهان یکی از بهترین مناطق دنیا برای کشاورزی است. از راهکارهای احیای دریاچه ارومیه اصلاح روش کشت، بستن چاه‌های غیرمجاز در حوزه دریاچه و ممنوع کردن کشت بعضی از غلات و میوه‌ها است که با تغییرات اقلیمی در منطقه راه حل کوتاه مدتی به نظر می‌رسد.

اما بهترین راهکار برای احیای دریاچه و توسعه کشاورزی و صنعت شمال غربی کشور و حتی استان‌های مرکزی اجرای خط انتقال آب از خلیج فارس به دریاچه ارومیه است، زیرا به موجب این پروژه هم آب مورد استفاده در شهرک‌های صنعتی و کشاورزی در استان‌های همجوار توسط خط انتقال تأمین و در کنار آن احیای دریاچه میسر می‌گردد.

این پروژه نیازهای بیش از ۱۰۰ سال آینده این منطقه را تأمین خواهد کرد زیرا با پیشرفت تکنولوژی کم کم تصفیه آب شور به روش‌های بهینه ممکن می‌شود. امروزه روش‌های پیشرفته و موفق زیادی وجود دارد که مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای نمونه در عربستان فناوری جدید انرژی خورشیدی جهت نمک‌زدایی آب دریا به روش اسمز معکوس (SWRO) بهره می‌برند و از روش اولترافیلتراسیون (UF) نیز به عنوان پیش تصفیه در آن استفاده می‌شود یا روش فلاش چند مرحله (MSF) بهره‌وری از فرایند MSF در طی سال‌ها با داشتن هزینه نگهداری نسبتا پایین، عاملی است که در سیستم‌های مختلف آب شیرین کن از آن استفاده می‌کنند.

همچنین سیستم‌های پیشرفته تصفیه با روش ZLD که در این فناوری میزان هدر رفت آب به صفر می‌رسد و مواد موجود در آب دریا به عنوان یک محصول جانبی به صورت جامد استخراج می‌شود. در پایان باید اشاره کرد که این پروژه نه تنها برای دولت هزینه محسوب نمی‌شود بلکه یک سرمایه گذاری بسیار هدفمند و توسعه‌گرا است.

نویسندگان:

میلاد میرزائی دانشجوی عمران و محیط زیست و محمدرضا عزیزی ‌دانشجوی دکترای فراوری مواد معدنی و محیط زیست