از خوبی‌های طرح «صیانت»؛ عیب آن جمله بگفتی هنرش نیز بگو

چند روز بعد از استقرار دولت رئیسی و تکمیل فرایند جابجایی قدرت اجرایی که احتمالا با رای سریع‌السیر نمایندگان به وزرای پیشنهادی تا ۲۶ مرداد به سرانجام خواهد رسید، باز هم موضوع اینترنت و سرنوشت آن سوژه اول خواهد شد.

طی روزهای بعد از تصمیم ششم مرداد مجلس برای بررسی آغاز آزمایشی طرح محدودسازی اینترنت در یک کمیسیون داخلی، مخالفان طناز فیلترینگ دست به کار شدند و نوشتند: حُسن طرح مجلس این است که جلوی ولگردی در اینستاگرام را خواهد گرفت، توجه‌ها به کانون گرم خانواده بیشتر خواهد شد، احتمالا تعداد مراجعات به سایت وطنی همسریابی (همدم) افزایش خواهد یافت، آمار ازدواج و موالید رشد می‌یابد، با افزایش سرمایه‌های انسانی مشکلات اقتصادی حل خواهد شد و …

اما برای کسانی که ورای مسائلی چون سرگرمی، تامین نیازهای خبری، سهولت ارتباطات و … به فیلترینگ نگاه می‌کنند ماجرا دلهره‌آور است مخصوصا افرادی که معیشت آن‌ها به طور مستقیم با اپلیکشن‌هایی مثل اینستاگرام گره خورده است.

اعضای اتحادیه کسب و کارهای مجازی از آمار ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزارنفری شاغلان اینستاگرامی سخن می‌گویند که بعد از کرونا از مرز ۳۰۰ هزار نفر گذشته و حتی بعضی می‌گویند فیلترینگ این شبکه یک میلیون نفر را بیکار خواهد کرد.

البته این آمار و ارقام مخالفانی هم دارد از جمله مدیرمسئول کیهان که اصرار دارد اینکه می گویند با طرح صیانت، شغل‌های زیادی از بین می‌رود دروغ است. طرفداران انقلاب با این طرح مخالفت نکنند، اصلاحش کنند.

برخی هم جنبه ‌های دیگر این موضوع را می‌بینند از جمله رقم هزار میلیارد تومانی که در بودجه ۱۴۰۰ برای پیام‌رسان‌های داخلی منظور شده است. از نگاه آن‌ها اینکه بین خود اکثریت اصولگرای مجلس اتفاق‌نظری درباره طرح «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی» وجود ندارد به این خاطر است که سطح و میزان بهره‌گیری و ارتباطات آن‌ها با موسسات و شرکت‌هایی که می‌توانند از این رانت چشمگیر استفاده کنند، متفاوت است.

گروهی هم می‌گویند اساسا تصمیم برای کنترل اینترنت ورای اختیار نمایندگان مجلس است و این مطالبه از سوی نهادهای بالادستی و دستگاه‌هایی مثل شورای عالی فضای مجازی صورت گرفته است.

نکته قابل تامل اینکه بعضی جریانات سیاسی که مخالفتشان با طرح صیانت را علنی ساخته‌اند به چشم یک فرصت به آن می‌نگرند؛ فرصتی که علاوه بر ایجاد انشقاق در اردوگاه رقیب و برانگیختن افکار عمومی علیه آنان، می‌تواند در انتخابات آینده به کمکشان بیاید و آزادی اینترنت به شکل شعاری کاربردی عصای دستشان شود.

طرفداران و طراحان صیانت اما می‌گویند درباره این طرح سیاه‌نمایی و تبلیغات منفی به راه افتاده است و قرار نیست در همان ابتدای راه، اپلیکشن‌هایی مثل اینستا و واتساپ و نیز گوگل تعطیل شود بلکه هدف جایگزینی تدریجی نرم‌افزارهای داخلی است که از طریق کاهش پهنای باند برای رقبای قدرتمند خارجی و کوچاندن کاربران از آن‌ها به انجام خواهد رسید.

واقعیت امر اینکه حتی در سازمان‌های دولتی کُمیت بسیاری از کارها بدون استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی لنگ می‌زند.

سوال اینجا است وقتی با وجود نیاز اساسی به آموزش از راه دور در ایام کرونا، نرم‌افزارهایی مثل «شاد» نتوانست حتی به نمره قبولی نزدیک شود و با وجود ممنوعیت‌ها، دوباره واتساپ و تلگرام فیلترشده مورد استفاده قرار گرفت، چگونه قرار است کار بیش از ۶۰میلیون کاربر با نمونه‌هایی شکست‌خورده مثل سروش و ایتا و بله و …  راه بیافتد یا اینکه موتورهای جست‌وجوی داخلی جای گوگل را بگیرد.

به همین خاطر، این پرسش مطرح می‌شود که بهتر نبود به جای ایجاد تشویش و نگرانی بی‌مورد و بی‌جا برای مردم، ابتدا کلنگ کندن چاهی برای جا دادن منار کذایی اینترنت داخلی در بطن جامعه کلید بخورد؟

✍ سیدامید خاتمیان- پژوهشگر سیاسی و اجتماعی