صادرات مهاجر و مقاصد آن؛ رشد جهشی و افت سنی

«دهه هشتادی»، «زومر»، «نسل زد» و … کلیدواژه و اصطلاحاتی است که طی پنج شش هفته گذشته مورد توجه رسانه‌ها، جامعه‌شناسان، صاحب‌نظران سیاسی و … قرار گرفته است؛ نسلی که گویا سر سازش با وضعیت کنونی را ندارد اما روی دیگر اعتراضش را نه در خیابان بلکه در تدارک برای رفتن از کشور نشان می‌دهد.

مهاجرت دانش‌آموزان به یکی انواع روش‌های مهاجرتی اضافه شده است. حالا بیش از پیش دانش‌آموزان با هزینه‌هایِ هرچند سنگین عزم سفر به کشورهای دیگر می‌کنند و از همانجا برای تحصیلات دانشگاهی اقدام می‌کنند.

«بهرام صلواتی» رئیس رصدخانه مهاجرت ایران در گفت‌وگویی مفصل با «شرق» گفته است: اگر سالی ۵۰ هزار روادید برای ایرانیان صادر شود، درخواست ۳۰ هزار نفر پناه‌جویی، ۱۰ تا ۱۵ هزار نفر تحصیلی و پنج هزار نفر هم کاری است.

به گفته وی، وقتی با نخبگان و متخصصان صحبت می‌کنم، دغدغه‌شان پول نیست. به نظر می‌رسد نخبگان، مأیوس شده‌اند و مهاجرت شان از جنس سرخوردگی و یأس است. این ادبیات که هرکسی با ماست بماند، هرکسی با ما نیست، برود بسیار خطرناک است.

رئیس رصدخانه مهاجرت با کاربرد اصلاح «مهاجرت توده‌وار» افزوده است:  بعد از  اتفاقات ۸۸ بالاترین رتبه فرار مغزها را در سال ۸۹ تجربه کردیم. پیش‌بینی می‌کنم که در سال ۱۴۰۲ احتمالا یکی از شدیدترین و وخیم‌ترین موج‌های مهاجرت را فقط در بحث فرار مغزها خواهیم داشت. نیروی انسانی در ایران، به علت نوسانات ارزی و … ارزان شده است و به راحتی در کشورهای همسایه جذب می شود.

طبق مطالعه ای بعد از تصویب برجام یعنی در سال‌های ۹۵ و ۹۶ ما موج بازگشت متخصصان را داشتیم و حتی میزان درخواست مهاجرت‌های پناه‌جویی کاهش یافت. هر زمانی که توانستیم رونق اقتصادی ایجاد و افراد را به آینده امیدوار کنیم، افراد ترجیح دادند در جایی بمانند که وطن شان است، می‌شناسند و به آن علاقه دارند.

سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر اساس آخرین آمار موجود قابل استناد در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱.۸ میلیون نفر است. البته دبیرخانه شورای عالی ایرانیان، جمعیت مهاجران خارج از کشور را ۴.۰۴ میلیون نفر برآورد کرده که این آمار بر پایه منابع بین‌المللی موجود قابل راستی‌آزمایی نیست.

بر پایه محتوای این سالنامه که از سوی رصدخانه مهاجرت ایران تدوین و از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران منتشر شده، جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر پایه داده‌های منابع بین‌المللی در سال ۱۹۹۰ میلادی، بالغ بر ۸۲۰ هزار نفر بوده است که این رقم تا سال ۲۰۲۰ و طی سال ۳۰ سال ۲.۲ برابر شده است.

به گزارش «یورو نیوز» آمار سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه بیش از دیگر اعضای اتحادیه اروپا میزبان ایرانیان مهاجر بوده‌اند.

گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان در سال ۱۳۹۹ حاکی است که آمریکا با پذیرش یک و نیم میلیون ایرانی، مهمترین مقصد مهاجران کشور بوده است. اما داده‌های تجمیع شده سازمان ملل متحد و بانک جهانی نشان می‌دهد که ۴۵۴ هزار ایرانی مهاجر راهی امارات عربی متحده شده‌اند که از این نظر امارات بالاتر از آمریکا که ۳۸۷ هزار و ۲۴۶ ایرانی به آن مهاجرت کرده‌‌اند، قرار دارد.

در کنار همه این آمار رئیس رصدخانه مهاجرت اظهار داشته در ۲۰ سال گذشته نیم‌میلیون پناه‌جو به دنیا فرستاده‌ایم؛ شماری که اگر اوضاع به همین شکل پیش رفته نمودارش طی ماه‌های پیش رو شاهد نقطه عطفی تاسف‌بارتر از قبل خواهد بود.