برجام؛ یک توافق و دو چشم‌انداز

روابط اروپا با ایران دست کم در ظاهر امر رو به افزایش تنش می‌رود. بعد از واکنش به اعدام «علیرضا اکبری» به جرم جاسوسی که شدت آن متفاوت با محکومیت اعدام‌های مربوط به ناآرامی‌های اخیر بود، پارلمان اروپا با ۵۹۸ رای موافق در برابر ۹ رای منفی و ۳۱ رای ممتنع، رای به گنجاندن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی داد.

به گزارش ایران مامن، هر چند این تصمیم باید به تایید دولت‌های اروپایی در نشست اتحادیه برسد و حاضرنشدنِ «جوزپ بورل» در نشست ضدایرانی پارلمان اروپا با انتقادهایی روبرو شده که نشانگر موافق‌نبودنِ او با این تصمیم است اما مشخصا اروپا یک گام دیگر به سمت تقابل با تهران برداشته است.

با این حال، خوش‌بینی‌هایی به احیای برجام همچنان نزد برخی رسانه‌ها و تحلیلگران در ایران پابرجا است همچون بورل که اخیرا گفته «برجام هنوز نمرده است»

به نوشته «جمهوری اسلامی» موضع گیری‌های اخیر مقامات ایران و اتحادیه اروپا از یک سو و سفر قریب الوقوع مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران، احتمال احیای برجام را افزایش داده است. به این ترتیب، چشم‌انداز مثبتی از بازگشت به توافق هسته‌ای بوجود آمده است.

این روزنامه به نقل از «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه نوشت: برداشت ما این است که اگر طرف آمریکایی دست از اظهارات متناقض و طرح شروط جدید در قبال برجام بردارد و واقع‌بینانه رفتار کند، توافق در دسترس است.

جمهوری اسلامی همچنین به اظهارنظری از سوی «آنتونی بلینکن» وزیر امورخارجه آمریکا اشاره کرده که گفته بر این باوریم موثرترین راه برای عمل به تعهد رئیس جمهور بایدن نسبت به این که ایران هیچ‌گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، از طریق دیپلماسی است و ما شاهد نتیجه و موفقیت‌آمیز بودن دیپلماسی در زمینه برجام اصلی بوده‌ایم که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرد. با این حال، برجام الان چند ماه است که دیگر به عنوان موضوعی عملی در دستور کار نیست.

در دسته‌بندی اظهارنظرهای خوشبینانه می‌شود به سخنان اخیر «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی اشاره کرده که با توجه به اظهار تمایل و آمادگی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی برای سفر به ایران گفته باید هماهنگی سفر انجام شود؛ به محض اینکه اهداف و برنامه سفر نهایی و هماهنگ شود، سفر مدیرکل به ایران انجام می‌شود.

با این حال، دیدگاه‌های غیرخوشبینانه و ناموافق با توافق هسته‌ای همچنان پررنگ و برجسته است. از جمله «رحمان قهرمانپور» تحلیلگر مسائل بین‌الملل به «انتخاب» گفته انگیزه اروپا برای احیای برجام کم شده است و روند سختگیرانه اروپایی‌ها علیه تهران فعلا ادامه خواهد داشت. از سوی دیگر میزان اثرگذاری فراوان جنگ اوکراین بر مذاکرات هسته‌ای در تهران جدی گرفته نشده است.

«کیهان» نیز با اشاره به حمایت‌ جریانات و رسانه‌های اعتدالی و اصلاحاتی از برجام، در شماره روز پنجشنبه خود نوشت: ورای ماجرا رازی است که تا حال بصورت جدی حلاجی نشده است. ۴ روز پس از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۹۷، پایگاه تحلیلی «پولیتیکو» به نقل از «فدریکا موگرینی» نوشت: از «حسن روحانی» تضمین گرفته که این کشور علی‌رغم تصمیم «دونالد ترامپ» برای خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران، همچنان در توافق می‌ماند. یک هفته پس از خروج آمریکا نیز روزنامه «الجمهوریه» لبنان در گزارشی نوشت: «آمریکا قبل از خروج از برجام، از سه کشور اروپایی برای مقابله با برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران ضمانت گرفته است.» حال پیدا کنید گلابی فروش را!

علاوه بر همه ادعاها و تحلیل‌هایی که درباره نقش وموضع غربی‌ها در روند انعقاد، توقف و احیای ناکام برجام مطرح است، برخی به نقش تحولات اخیر اسرائیل در مذاکرات هسته‌ای اشاره می‌کنند همچنان که «استفان والت» در «فارین پالیسی» نوشته است: علاوه بر اینکه ماجرای پهپادهای ایران احتمال پیشرفت دیپلماتیک در مذاکرات را کم می‌کند، در سال ۲۰۲۳ با توجه به نخست وزیری بنیامین نتانیاهو، احیای برجام رویایی بیش نیست.