اقتصاد مردانه، دانشگاه‌‌های زنانه و تبعات فیلترینگ و کرونا

اصلی‌ترین حوزه‌ای که زنان طی دهه‌های اخیر توانستند در آن خودنمایی کنند آموزش عالی بوده است. به گزارش «ایرنا» تنها در دو دهه اخیر اعضای هیات علمی زن در کشور سه برابر شده است. برآوردها می‌گوید اکنون ۶۰ درصد کرسی‌های دانشگاه‌های کشور به استادان زن تعلق دارد. همچنین، ۳۵ درصد هیات علمی کشور را زنان به خود اختصاص داده‌اند.

خبرگزاری دولت همچنین از توجه ویژه به ارتقای جایگاه زنان در مدیریت‌‌های اجرایی خبر داده و نوشته در حال حاضر، ۲۵.۲ درصد از مدیریت‌های دولتی در سطوح عالی، میانی و مدیریت اجرایی در عرصه قدرت و تصمیم‌گیری در اختیار بانوان است.

معاون پژوهشی وزارت علوم هم فروردین‌ماه امسال با بیان اینکه حدود ۵۰ درصد دانشجویان ما دختر هستند، گفت: بیش از ۷۵۰ هزار نفر از این دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی مشغول تحصیل و تقریبا ۳۰ درصد از اعضای هیئت علمی ما، دانش‌پژوهان زن هستند.

این در حالی است که شکافی عمیق میان دانش‌آموختگی زنان با مشارکت اقتصادی آنان به چشم می‌خورد. داده‌های فصلی مرکز آمار نشان می‌دهد در چهار سال گذشته یعنی از بهار ۱۳۹۸ تا زمستان ۱۴۰۱ نرخ مشارکت اقتصادی زنان (جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر) به‌طورکلی مسیری نزولی را طی کرده است. از محاسبه نسبت تعداد افرادی که مایل به کار (جمعیت فعال) هستند به کل جمعیت بالای ۱۵ سال، نرخ مشارکت حاصل می‌شود. این شاخص در بازه چهار ساله ۴.۳ واحد درصد کاهش یافته و از ۱۷.۶ درصد به ۱۳.۳ در زمستان سال گذشته رسیده است.  در واقع مشاهده می‌شود پس از شیوع پاندمی کرونا در اواخر سال ۹۸، این شاخص به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و به وضوح افت کرده است.

مقایسه وضعیت مشارکت اقتصادی زنان در ایران و جهان، این شکاف را بهتر به تصویر می‌کشد. به گزاری «دنیای اقتصاد» درحالی‌که نرخ مشارکت زنان در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند ژاپن، نروژ و کانادا حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد است، طبق این آمار در سال ۲۰۱۸ نرخ مشارکت زنان در ایران ۸/ ۱۶ درصد بوده است. این نرخ در ترکیه که بیشتر به اقتصاد ایران مشابهت دارد، ۵/ ۳۳ درصد است که حدودا دو برابر شاخص ثبت شده در ایران است. این درحالی است که نرخ مشارکت مردان در کشور تقریبا برابر با این کشورهاست. از طرفی نرخ بیکاری زنان در ایران نیز بسیار بالاتر از این کشورهاست. نرخ بیکاری زنان ایرانی ۱/ ۲۰ درصد اعلام شده است؛ این نرخ حدود ۱۰ برابر نرخ بیکاری زنان ژاپنی و ۷/ ۵ برابر نرخ بیکاری زنان نروژی است. نرخ بیکاری زنان مالزی ۶/ ۳ درصد است که کمتر از یک‌پنجم نرخ بیکاری زنان ایرانی است. تمامی این آمارها نشان می‌دهد، ایران هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به سطح استاندارد جهانی در حوزه اقتصاد زنان دارد.

به گزارش آبان‌ماه پارسال «خبرآنلاین»، بیش از ۲ میلیون و ۳۳۳ هزار نفر در کشور بیکار هستند. آن طور که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، در تابستان سال جاری حدود ۴۱ درصد از بیکاران کشور در گروه فارغ‌التحصیلان آموزش عالی هستند. در این میان اما زنان سهم بیشتری دارند. نرخ بیکاری فارغ‌التحصیل برای زنان ۲۳.۲ درصد است اما برای گروه مردان ۹.۷ درصد است.

پیش از این نیز روزنامه «فرهیختگان» نیز در گزارشی از وضعیت زنان بدون تحصیل و بدون شغل در کشور نوشت. آنطور که این گزارش نشان می‌دهد ۲ میلیون زن ۱۵ تا ۲۴ ساله در ایران بدون شغل و بدون تحصیل هستند.

حال باید پرسید چرا با وجود رشد چشمگیر حضور زنان در عرصه آموزش به خصوص آموزش عالی، وضعیت مشارکت اقتصادی زنان تعریفی ندارد. برخی می‌گویند رشد آموزشی زنان بیشتر کمّی بوده یا برنامه‌ریزی درستی برای آن صورت نگرفته است. از سوی دیگر باید به ساختارهای مردسالارانه اقتصاد اشاره کرد که باعث شده فاصله‌ای چشمگیر میان دانش‌آموختگی و مشارکت اقتصادی زنان ایجاد شود.

همچنین، در سال‌های اخیر و با توسعه اینترنت و کسب‌وکارهای آنلاین برخی از زنان به کسب‌وکار دیجیتال روی آوردند، اما با فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی، مشاغل آنلاین نیز در خطر نابودی قرار گرفتند.