جمعیت نالان برای فرزندآوری نان می‌خواهند

کاهش نرخ فرزندآوری در ایران و احتمال  تداوم این روند با شدت بیشتر در سال‌های آینده، در راس هرم سیاست و حکومت کشور نگرانی جدی ایجاد کرده است.

به گزارش ایران مامن ، اعلام اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد اینکه نرخ تولد در سال ۹۸ به کمترین مقدار در ۱۰ سال گذشته رسیده است، بار دیگر زنگ هشدار کاهش نرخ موالید در کشور را به صدا درآورده است.

جمعیت و منابع انسانی به عنوان یکی از مولفه های مهم قدرت ملی، همراستا با مولفه‌هایی چون سرزمین، توانمندی نظامی، اقتصادی و …  امنیت و منافع ملی را از خود متاثر می کند. گذشته از اینکه جوانان موتور محرکه پیشرفت و توسعه هر کشوری محسوب می شوند، سلامت جامعه هم در گروی تداوم روند طبیعی افزایش جمعیت است.

به باور بسیاری از صاحبنظران از جمله رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور،  اگر ما ۳۰ سال آینده را با این وضعیت پیش برویم جمعیت ما جمعیتی پیر، سالخورده و غیرکارا خواهد بود. از نگاه این مقام مسئول، مراکزی که در حوزه اصلاح سیاست‌های جمعیتی کار می‌کنند قوانین محدود کننده را اصلاح و سیاست‌های مشوق رشد جمعیت را تدوین و ابلاغ کنند تا خانواده‌هایی با جمعیت بالا مورد حمایت قرار گیرند.

در حالی یک بار دیگر توصیه به سیاستگذاری جمعیتی در کانون توجه قرار گرفته که در چهل سال گذشته بارها سیاست‌های افزایش یا کاهش جمعیت در ارتباط با مسائل اقتصادی و سیاسی، روند موالید را دستخوش تغییر غیرطبیعی کرده است.

مرحله نخست افزایش جمعیت به سال‌های بعد از پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی  برمی گردد.

طی  دهه ۶۰ تا اوایل دهه ۷۰ نرخ جمعیت ایرانی به صورت جهشی افزایش یافت. پایان جنگ و ضرورت چاره‌اندیشی برای منابع محدود کشور، سیاست‌های کاهش جمعیت و حذف سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری را در دهه ۷۰  در دستور کار قرار داد.

در نتیجه این سیاست روند رشد جمعیت کنترل شد. شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» هنوز هم در ذهن مردم زنده است.

از سال‌های میانی دهه ۸۰، در نتیجه افزایش تورم و کاهش نرخ ازدواج، این روند کندتر هم شد تا جایی که سال ۹۸ کمترین نرخ زاد و ولد در یک دهه گذشته به ثبت رسید.

اکنون در نتیجه کاهش قابل توجه نرخ زاد و ولد و روند کاهشی این نرخ، سیاست‌های افزایش جمعیت توصیه می‌شود. در همین پیوند بود که سیاست‌های کلی جمعیت در سال ۱۳۹۳ از سوی رهبر انقلاب برای تغییر این روند ابلاغ شد.

به رغم اعلام نگرانی‌ها درباره کاهش نرخ رشد جمعیت، این بار بر خلاف دهه ۶۰، مردم کمتر تحت تاثیر تبلیغات رسمی برای فرزندآوری بیشتر قرار می‌گیرند. در آستانه هزاره جدید، تصمیم مردم برای فرزندآوری بیش از آنکه تحت تاثیر تبلیغات رسمی و پرطمطراق سیاستگذاران و مسوولان قرار بگیرد، تحت تاثیر وضعیت اقتصادی و معیشتی و در مجموع واقعیت هایی قرار دارد که در جامعه ساری و جاری است و مردم با پوست و گوشت خود درک می کنند.

وقتی بیکاری بیداد می کند، تورم به شکل افسارگسیخته رشد می کند، ازدواج به آرمانی دست نیافتنی برای بسیاری از جوانان تبدیل شده، سخن گفتن از فرزندآوری به مزاح می ماند. تغییر سبک زندگی، فرهنگ عمومی و ارزش های غالب در اجتماع هم گویا سد دیگری در برابر رشد موالید هستند.

مساله فرزندآوری و تاثیرگذاری بر تصمیم مردم در این زمینه، دیگر مانند دهه ۶۰ تحت تاثیر رفتارهای هیجانی ناشی از فضای انقلابی و جنگی قرار نمی گیرد. در یکی از آخرین موارد مردم یک بار دیگر حاصل اعتماد خود به وعده‌ها و تبلیغات مسوولان  دوره احمدی نژاد در حوزه زاد و ولد را تجربه کردند.

امروز که سرمایه اجتماعی ارزنده‌ای چون اعتماد عمومی در سطح کلان آن به مسلخ بی‌تدبیری‌ها برده شده، سرنهادن مردم به توصیه مسوولانی که تنها در شعار و زبان فرزندآوری را تبلیغ می کنند، بعید و نشدنی است.

تغییر این روند، در آستانه قرن جدید خورشیدی، نیازمند فراهم آوردن زیرساخت‌هایی است که حوزه گسترده‌ای از مسئولیت دستگاه‌های اجرایی و دیگر قوا را در بر می‌گیرد؛ از برنامه‌های  مقابله با فساد، رشد اقتصادی، کاهش بیکاری، کنترل تورم و … گرفته تا ایجاد بسترهای فرهنگی و اجتماعی متناسب با رشد جمعیت.

مسئولان باور کنند مردم به حکم غریزه و الزامات ماهیت اجتماعی بودنشان، خود نیاز به فرزندآوری را درک می کنند، ولی بسیاری نه امکانات و زمینه فرزندآوری و نه حتی ازدواج و نه حتی شاغل بودن را دارند و نه اطمینان حاصل کردن از آینده خود در این سرزمین نابسامانی‌ها، چه برسد به تشکیل خانواده یا بچه دار شدن.