قربانیان مادام العمر بحران مسکن

طی یک دهه گذشته با افزایش قیمت مسکن در کلانشهرها، خرید یک باب خانه ۴۰ متری در وسط شهر برای بسیاری از مردم به یک آرزوی دست نیافتنی تبدیل شد اما امروزه این آرزوی محال از خرید مسکن به اجاره یک سرپناه تبدیل شده است.

طی چند سال اخیر مردم برای ایجاد یک سرپناه برای خود و خانواده‌شان به زندگی در کانکس‌هایی که در پارکینگ‌ خانه‌ها مستقر شده، گذران شب به صبح در چادرها به قیمت هر شب ۵۰‌هزار تومان، نگهداری اسباب خانه زوجین جوان در کانتینر‌ها و زندگی در خانه پدر و مادر و حتی خودرو خوابی نیز روی آورده‌اند. هرچند که هر بار این موضوعات توسط مسئولین تکذیب می‌شود، اما آنها به عوارض اجتماعی افزایش قیمت خرید و اجاره بهای مسکن در شهرهایی همچون تهران تاکید دارند، تبعات اجتماعی همچون کاهش ازدواج به‌دلیل نداشتن هزینه تامین یک سرپناه برای شروع زندگی، افزایش طلاق، کوچ مردم به حاشیه شهرها، آلونک نشینی و گسترش مناطق حاشیه نشینی که به باور کارشناسان مناطق بدون هیچ‌گونه حفاظ در مقابل آسیب‌های اجتماعی و مکانی امن برای خرده فروشان مواد مخدر به حساب می‌آیند، به همراه داشته است.

به گزارش ایران مامن از روزنامه آرمان در شرایطی که مطابق با اصل ۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هر فرد و خانواده ایرانی حق داشتن مسکن دارند و براساس این اصل، دولت‌ها موظف به تامین آن شده‌اند. در متن این قانون ذکر شده است: «داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است. دولت موظف است با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندترند به خصوص روستانشینان و کارگران زمینه اجرای این اصل را فراهم کند».

در این شرایط که دولت این روزها کمپین «صاحب خانه خوب» را ایجاد کرده و دائم صداو سیما درباره نظرات مردمی زیرنویس می‌رود یکی از اقدامات دولت، منع جابه‌جایی و الزام به تمدید قراردادهای اجاره خانه (البته با صدور مجوز افزایش ۲۵‌درصدی اجاره ) بوده است.

کار دیگری که صورت داده‌اند، اعطای وام به فرودستان برای ودیعه مسکن است؛ سوال اینجاست آیا کارگری که به زحمت سه‌میلیون تومان در ماه درآمد دارد، می‌تواند هم ماهی بیش از یک‌میلیون تومان اجاره خانه بپردازد و مشمول ۲۵‌درصد افزایش سال ۹۹ شود و هم برای تامین ودیعه ۴۰ یا ۵۰‌میلیون تومانی مسکن، وام بگیرد و از پس پرداخت اقساط ماهانه‌ی این وام بربیاید.

از کانکس خوابی تا زندگی در کانتینر

با این اوصاف، سال گذشته بود که احمد صفری، نماینده اسبق مجلس به روی آوردن بعضی از شهروندان به چادرنشینی به‌دلیل بالا‌بودن نرخ اجاره اشاره کرد و گفت: این مساله چنان برای مردم مشکل ایجاد کرده که دیگر توان اجاره‌خانه را نیز ندارند تا جایی که تماس‌های بسیاری از سوی همشهریان برای دریافت چادر از هلال‌احمر و ادامه زندگی با نصب چادر در پارک‌ها با من برقرار شده که این مساله به مثابه یک مساله ملی است.

تیرماه امسال نیز گزارش‌هایی در رابطه با زندگی در چادر منتشر شد. فرشید پورحاجت، دبیر کانون انبوه‌سازان مسکن در باره انتشار اخباری مبنی بر ایجاد پدیده پشت‌بام خوابی و اجاره پشت‌بام منازل برای شب‌خوابی از سوی کارگران و اقشار کم‌درآمد، گفته بود: «اینکه شخص به وضعیتی برسد که به‌دلیل نداشتن مسکن مناسب، برای خوابیدن در پشت‌بام خانه شخص دیگر هزینه پرداخت کند، یک فکاهی دردناک اما از بدیهیات حوزه مسکن کشور است».

علی نوذرپور، شهردار منطقه ۲۲، نوشت سال گذشته رقم اجاره این پشت‌بام‌ها‏ ۲۵‌هزار تومان بود و اکنون به ۵۰‌هزار تومان افزایش یافته است.

چندی پیش نیز خبرگزاری ایرنا طی گزارشی درباره «زندگی به سبک کانتینری» نوشت که تعدادی از «زن و شوهرهایی» که با افزایش کرایه خانه دیگر امکان اجاره واحد مسکونی در تهران را ندارند، وسایل خود را در کانیتنرهای اجاره‌ای در جنوب پایتخت گذاشته‌اند و هر یک راهی خانه پدر و مادر خود شده‌اند.

مدیرعامل یکی از انبارهای کانتینری در جنوب تهران گفته است: «۹۰‌درصد از ۲‌هزار و ۵۰۰ کانتینر ۲۰ و ۴۰ فوتی این شرکت میزبان اسباب و اثاثیه افرادی است که اغلب آنها به ناچار و از سر بی‌پولی مجبور به اجاره کانتینر شده‌اند.

در این اوضاع و احوال، پای درد دل کارگرانی نشستیم که روزها در تهران کار می‌کنند اما شب‌ها را در ماشین می‌خوابند؛ کارگرانی که چون «خانه» ندارند و از پس قیمت اجاره خانه در تهران برنمی‌آیند، اتومبیل‌های شخصی با صندلی‌های عقب رفته، حکم سرپناه خواب برای آنها پیدا کرده است و دور از خانواده‌های خود در تهران، با کمرهای رگ به رگ شده و عضلات خواب رفته، شب‌ها را به صبح و کارِ دوباره گره می‌زنند.

تبعات اجتماعی گرانی مسکن

در رابطه با این موضوعات یک جامعه شناس در این باره می‌گوید: معضل نبود مسکن مردم را به آلونک نشینی، کپرنشینی، زندگی در کانکس و چادر وادار کرده است و هزاران خانوار برای نخوابیدن در پارک و پیاده‌روها، مجبور به این کارها شده‌اند.

مصطفی اقلیما در ادامه می‌افزاید: در این رابطه عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند، یکی از مهمترین این عوامل مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرهای بزرگ است. از سوی دیگر به لحاظ جامعه‌شناسی همیشه شهر ساکنانش را به بیرون پرت خواهد کرد، وقتی آنها توان تامین هزینه‌های زندگی را ندارند شهروندان را به حاشیه‌ می‌فرستند.

بنا به آخرین آمار ما حدود ۱۲ تا ۱۳‌میلیون نفر در اطراف شهرهای بزرگ حاشیه نشین داریم. متاسفانه گرانی خانه در شهرهای بزرگ باعث شده پدیده حاشیه‌ نشینی و کانکس نشینی در اطراف شهرها گسترش پیدا کند. شهرهایی مانند تهران، اصفهان و مشهد در معرض این خطر هستند و مهاجرت بیش از اندازه و افزایش اجاره بها افراد زیادی را به حاشیه شهرها و حتی کانکس‌نشینی و چادرنشینی می‌کشاند و تا زمانی که دولت فکری به حال محیط زیست و اشتغال روستاییان انجام ندهد، هیچ‌کاری در این زمینه صورت نخواهد گرفت و هر روز افزایش پیدا خواهد کرد.

اقلیما  در رابطه با تبعات اجتماعی و فراگیر افزایش قیمت مسکن نیز گفت: گرانی خرید یا اجاره مسکن باعث می شود که قشر متوسط جامعه هر روز به قشر پایین‌تر نزدیک‌تر شود و فقر در کشور بیشتر شود، در نتیجه قشر پایین‌تر جامعه روزبه‌روز افزایش می‌یابد. گرانی خرید یا اجاره مسکن موجب افزایش آسیب‌ها و نابه‌هنجارهای اجتماعی شده و کارکرد فرد و به تبع آن رفتار جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد برای مثال به‌دلیل بحران اقتصادی و وجود تورم افسارگسیخته در حوزه مسکن اعم از خرید یا اجاره ازدواج‌ها کاهش یافته است و این خود می‌تواند موجب رواج رفتارهای ناسالم و افزایش فساد در جامعه شود.

با بالا رفتن قیمت خرید یا اجاره مسکن، برخی افراد که فکر می‌کردند بعد از ازدواج و با تلاش خود و همسرشان می‌توانند یک خانه برای خود بخرند ناامید شده و بسیاری از زندگی ها تحت الشعاع قرار گرفته است.

این جامعه شناس، کودکان را قربانیان مادام العمر این موضوع می‌داند و خاطرنشان می‌کند: کودکانی که به سبب درآمد پایین خانواده و ناتوانی والدین شان برای تهیه یک سرپناه حداقلی مجبور شده‌اند دست از درس و مدرسه بکشند و در گوشه و کنار خیابان یا در سر چهارراه‌ها به تکدی گری یا دستفروشی بپردازند و این امر موجب افزایش جرم و بزه در جامعه می‌شود.