قطعات پازل توافق تدریجی و تقریبا پنهان

آخرین اظهارنظر وزیر امور خارجه درباره مذاکرات هسته‌ای این بوده که همواره در مسیر دیپلماسی و مذاکره قرار داریم. انجام درست توافق غیرمستقیم اخیر ایران و آمریکا برای آزادی بخشی از اموال ما در بانک‌های خارجی و تبادل زندانیان، تاثیر مثبت بر گفت‌وگوهای غیرمستقیم برای رفع تحریم‌‌ها خواهد داشت.

«حسین امیرعبداللهیان» ضمن اشاره به اینکه تبادل پیام با آمریکا طبق ابتکار سلطان عمان در جریان است، گفته تعدادی دیگر کشورها در حال گفت‌وگوهای آشکار و محرمانه با ما هستند برای بازگرداندن روابط به حالت طبیعی.

سوای ابتکارات میانجی سنتی یعنی عمان، اظهارات چند روز پیش «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه هم مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت. «سازندگی» در گزارشی با عنوان بازگشت «نبض برجام» نوشت: رئیس جمهور فرانسه می‌گوید ما خواهان شفافیت در فعالیت‌های هسته‌ای ایران و بازگشت به توافق هسته‌ای هستیم. بازگشت به برجام نشانه خوبی برای دولت ایران است که بتواند مذاکرات هسته‌ای که روس‌ها مرگش را اعلام کرده‌اند، زنده کند. این در شرایطی است که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز از تداوم مذاکرات (البته غیرمستقیم) با آمریکا در حاشیه نشست سازمان ملل خبر داده است.

در همین ارتباط، «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «چهار نشانه برای احیای برجام» آورده که یکی از این نشانه‌ها به فقدان انسجام یا نبود توازن میان امتیازات ردوبدل‌شده در توافق اخیر بازمی‌گردد و نشانه مهم‌تر به سفر معاون وزارت خارجه روسیه به تهران مرتبط می‌شود. به نوشته این روزنامه وقایع مرتبط با تقویت حضور نظامی آمریکا در اطراف خلیج فارس و واکنش ایران به «تحریک‌‌‌های» آمریکا، صرفا بخشی از استراتژی برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌شده برای مذاکره بر سر توافق رسمی است.

در این میان، گزارش اخیر «بلومبرگ» هم قسمت دیگری از پازل توافق را عیان ساخت. شبکه خبری بلومبرگ گزارش داد که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آماده می‌شوند تا گزارش فصلی پادمانی ایران را تا پیش از برگزاری نشست شورای حکام آژانس در اوایل سپتامبر منتشر کنند. برخی مقامات هسته‌ای ارزیابی می‌کنند که داده‌های آژانس اتمی نشان می‌دهد، ایران در حال تعدیل غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالاست.

به گزارش بلومبرگ انتظارات مبنی بر تعدیل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران پس از آن مطرح شد که برخی رسانه‌ها مدعی شدند که تهران و واشنگتن همزمان با توافق بر سر تبادل زندانیان در ازای آزادسازی پول بلوکه شده ایران در کره جنوبی با هدف کاهش تنش‌ها درخصوص کاهش غنی‌ سازی در ایران نیز توافق کرده‌اند.

پیش از این روزنامه «وال استریت ژورنال» روز جمعه ۱۹ مرداد در گزارشی نوشت که ایران تولید اورانیوم غنی‌‌‌شده در سطح نزدیک به استفاده برای مقاصد نظامی را به شکل قابل توجهی کاهش داده است.

در این گزارش به نقل از منابع خبری این روزنامه آمده که حتی برخی از ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده ایران در روند رقیق‌‌‌سازی قرار گرفته است. اگر ایران ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد خود را رقیق کرده باشد در واقع گامی مهم در راستای مدیریت تنش برداشته و اگر این مساله در گزارش گروسی هم تایید شود، می‌‌‌تواند بر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل تاثیر بسزایی داشته باشد.

قطعه دیگر پازل یادشده را می‌توان در گزارش روزنامه اسرائیلی جست‌وجو کرد. به نوشته «انتخاب» با استناد به مطالب این روزنامه، شواهد نشان می‌دهد که بایدن نزدیک به انجام توافقی موقت با ایران است که تهران در ازای محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم میلیارد‌ها دلار پول دریافت خواهد کرد. احتمالا سکوت نتانیاهو به این دلیل است که با توافقی موقت میان ایران و آمریکا مخالف نیست.

انتخاب با اشاره به گزارش اخیر روزنامه «جروزالم پست» نوشت: با در نظر داشتن این، چرا نتانیاهو ساکت است؟ چرا با این توافق مقابله نمی‌کند؟ سه پاسخ مطرح است. اولی این است که نتانیاهو ممکن است حالا دیگر به اندازه گذشته با توافقی موقت یا تفاهمی جدید میان ایران و آمریکا مخالف نباشد. شکی نیست که او نمی‌خواهد ایران به یک سلاح اتمی دست پیدا کند و اگر متوجه شود که آن‌ها در حال ساختن یک بمب هستند، احتمالا  فورا دست به اقدامی خواهد زد، اما او می‌داند که گزینه‌های تل‌آویو در این زمینه چندان خوب نیستند. واداشتن ایران به متوقف کردن غنی‌سازی، حتی از طریق توافقی ضعیف و محدود، بدترین گزینه روی میز نیست.

به گزارش ایران مامن، سرنوشت مذاکرات هسته‌‎ای همچنین باعث گمانه‌زنی تحلیلگران حوزه سیاست خارجی شده است. به گفته «عبدالرضا فرجی راد» سفیر پیشین ایران در نروژ، وارد مرحله ای شده ایم که برخی از بندهای برجام ۲۰۱۵ منقضی شده و یا در آستانه منقضی شدن هستند و بر همین اساس طرفین به دنبال مفاد دیگری از توافق در چهارچوب برجام هستند.شنیده ها حاکی از این است که ابتکار سلطان عمان مبتنی بر یک توافق چند مرحله ای است که گام نخست آن نیز همین تبادل زندانیان و چشم پوشی از برخی تحریم هاست.

به گفته این دیپلمات سابق، آن چه مشخص است دیگر طرفین قصد ندارند تا یک توافق چند ده صفحه ای را مورد توافق قرار دهند بلکه گام به گام پیش می‌روند تا به نتایج مورد نظر خود دست یابند. این احتمال وجود دارد تا برخی از این توافق های مرحله ای نیز پس ازانتخابات ریاست جمهوری آمریکا صورت گیرد.

«علی واعظ» مدیر گروه بین‌‌‌المللی بحران نیز اظهار داشته به عنوان یک سیگنال دیپلماتیک، این اولین نشانه واقعی کاهش سرعت غنی‌‌‌سازی تهران پس از چندین سال ادامه توسعه است. تولید و صادرات نفت ایران در ماه اوت به‌رغم تحریم‌‌‌های ایالات متحده افزایش یافت و تهران نفت خود را به خریداران از جمله چین می‌‌‌فروشد. تحلیلگران می‌‌‌گویند که صادرات بیشتر نتیجه موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌‌‌ های ایالات متحده و مسامحه واشنگتن در اجرای آنها است، زیرا دو طرف به دنبال روابط بهتر هستند.

در این باره، «حشمت‌الله فلاحت‌پیشه» نماینده پیشین مجلس در گفت‌وگو با «ایسنا» درباره مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا به واسطه کشورهای منطقه با تاکید بر اینکه توافقی نانوشته میان ایران و آمریکا شکل گرفته اظهار داشته نشانه بارز آن هم «مدیریت تنش» در منطقه میان دو کشور است.