فرصت‌طلبی آنکارا؛ از سوریه و افغانستان تا لیبی و اوکراین

مواجهه با طالبان در افغانستان را می‌توان یکی از تازه‌ترین چالش‌های منطقه‌ای برای سیاست خارجی آنکارا به شمار آورد.

با افزایش دامنه متصرفات طالبان در افغانستان و نزدیک شدن به دروازه‌های کابل، این جریان ترکیه را تهدید کرده تا از تعهداتش در زمینه اداره و حفظ امنیت فرودگاه کابل دست بکشد.

طی سال‌های گذشته ترکیه یکی از فعال‌ترین بازیگران عرصه تحولات افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بوده است. البته نگاه ترک‌ها تنها به سوی شرق نبوده و کشورهای اروپای شرقی از جمله اوکراین از مقاصد مهم سیاست آنکارا به شمار می‌آید.

از زمان شروع بحران اوکراین در سال ۲۰۱۴، ترکیه روابط و همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی خود با این کشور را بیش‌تر از گذشته دنبال می کند چرا که اوکراین نه تنها همسایه ترکیه بلکه محل حضور قدرت های مختلف است و اینجا است که آنکارا نمی تواند نسبت به رقابت های ژئوپلتیکی این بحران بی تفاوت بماند.

اخیراً «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه خواستار حل و فصل تنش ها در نزدیکی مرز اوکراین و روسیه از طریق گفتگو شده و تاکید کرده است که هدف اصلی آنکارا تبدیل کردن منطقه دریای سیاه به یک حوزه صلح است.

اردوغان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «ولادیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین با تأکید مجدد بر تصمیم ترکیه در به رسمیت نشناختن الحاق کریمه به خاک روسیه، اظهار داشت که آنکارا از ابتکار عمل اوکراین در مورد برنامه کریمه حمایت می کند.

رئیس جمهور اوکراین نیز در تایید مواضع مقامات ترک اعلام کرد که مواضع کیف و آنکارا در مورد تهدیدهای منطقه ای و پاسخ به این تهدیدها بسیار نزدیک است. به گفته وی، کیف حمایت ترکیه از تمامیت ارضی اوکراین را بسیار مهم می داند، ما اطلاعات مفصلی را در مورد وضعیت سیاسی و نظامی در منطقه «دونباس» ( Donbass ) و کریمه به ترکیه ارائه داده ایم.

مقامات کیف نسبت به تجمع نیروهای روسی در نزدیکی مرز بین اوکراین و روسیه و افزایش خشونت ها در امتداد خط تماس جدا کننده نیروهای اوکراین و جدایی طلبان مورد حمایت روسیه در دونباس، هشدار داده اند.

مقامات ایالات متحده نیز ضمن اعلام آمادگی به اعزام دو ناو جنگی به دریای سیاه، بر این باورند روسیه بیش از هر زمان دیگری از سال ۲۰۱۴ که کریمه را از اوکراین جدا کرده، نیروهای خود را در مرزهای شرقی اوکراین جمع کرده است. با این حال، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه چندی پیش در تماس با اردوغان، اوکراین را به انجام «اقدامات تحریک-آمیز خطرناک» در دونباس متهم کرد.

ترکیه به عنوان عضو ناتو همکاری نزدیکی با روسیه در مورد منازعات منطقه ای در سوریه ، لیبی و قره باغ و همچنین در حوزه های انرژی دارد. با این حال ترکیه از الحاق کریمه به خاک روسیه انتقاد و از تمامیت ارضی اوکراین حمایت کرده و همچنین تعدادی هواپیماهای بدون سرنشین را به کیف در سال ۲۰۱۹ فروخته است؛ که با واکنش تند روسیه مواجه شده است.

به اعتقاد ناظران سیاسی توسعه همکاری ترکیه و اوکراین نه تنها از منظر اقتصادی برای هر دو کشور سود آور خواهد بود؛ بلکه قدرت نظامی و سیاسی کیف و آنکارا را در برابر روسیه که به شدت در حال نظامی سازی دریای سیاه است افزایش خواهد داد.

از طرف دیگر تثبیت قدرت روسیه در منطقه غرب آسیا و دریای مدیترانه، می تواند در مقابل گسترش حضور ناتو و ایالات متحده در شرق اروپا به عنوان یک اهرم توازن بخش عمل کند و در این بین، ترکیه هم به خوبی می داند که روسیه خواهان توسعه روابط با این کشور برای دسترسی آسان به تنگه های بسفر و داردانل و گذر به مدیترانه است و شاید این موضوع می تواند توضیح دهنده یکی از دلایل سختگیری نکردن روس‌ها مقابل دخالت ترکیه در جنگ اخیر قره باغ باشد.