ویراژ خودروسازها با تولیدات بی‌قطعه

این روزها تب و تاب متقاضیان خودرو که برای دریافت حدود ۲۰ هزار دستگاه تولیدات سایپا و ایران خودرو صف‌کشیده‌اند به اوج خود رسیده و آنچه زیاد به‌گوش می‌رسد درباره سرنوشت «لاتاری ملی» است

همزمان، بحث احتکار خودرو به دست خودروسازها داغ شده است. سخنگوی قوه قضاییه و رئیس سازمان بازرسی کل کشور چند روز پیش در این باره گفت: هزاران خودرو در کف پارکینگ‌ها وجود دارد و از ما سوال می‌شود علت این که از طرفی خودرو وجود دارد و از طرفی مردم در نوبت خودرو هستند، چیست؟ موضوع دیگری که «ذبیح‌‌‌ا… خداییان» درباره آن صحبت کرد واگذاری خودروهای ناقص بود.

سابقه خودروهای ناقص

حدود یک دهه پیش با انتشار تصاویری از خودروهای دپو شده در پارکینگ ها، برخی رسانه‌ها مدعی شدند خودروسازها برای گران کردن خودرو تولیدات‌شان را در پارکینگ ها احتکار می‌کنند؛ واکنش به این دست اخبار راه افتادن کمپین‌های نخریدن خودرو در سال ۹۴ بود که البته خودروسازهای آن را بی‌اثر دانستند.

از سال ۹۷ و با شروع دوباره تحریم های آمریکا، دوباره داستان احتکار خودرو از سوی خودروسازان مطرح شد. هرچند همیشه خودروسازها کمبود قطعه را بهانه ای برای دپوی خودروها در پارکینگ ها عنوان کرده اند اما برخی از کارشناسان خودرو دلایل دیگری را هم ذکر می کنند. با این حال اوج تولید خودروهای ناقص در سال ۹۸ بود به‌طوری که برآوردها از دپوی ۲۰۰ هزار محصول ناقص در پارکینگ خودروسازان حکایت داشت.

شهریور امسال اعلام شد که ۱۴۰هزار خودروی ناقص در پارکینگ‌های ایران‌خودرو و سایپا دپو شده و طی جلسه‌ای که با حضور دو خودروساز، سازمان بازرسی کشور، قطعه‌سازان و سایر دستگاه‌های مربوط مثل بانک مرکزی و گمرک ایران برگزار شد، قرار شد خودروسازها تعداد خودروهای ناقص‌شان را کاهش دهند تا با عرضه آن ها به بازار، قیمت خودرو متعادل شود.

به گزارش روزنامه «خراسان» در آن جلسه مقرر شد ایران‌خودرو ۹۰هزار خودروی ناقص خود را به ۶۰ هزار دستگاه و سایپا هم ۵۰ هزار دستگاه ناقص را به ۱۰ هزار دستگاه برساند اما اوایل آذر سازمان بازرسی اعلام کرد که این هدف محقق نشده است.

سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی درباره تفهیم اتهام بازرسی کل کشور به خودروسازان گفت:  همکاران ما مدعی هستند اگر خودرو به لحاظ نقص قطعه در پارکینگ است چرا بلافاصله بعد از افزایش قیمت، این خودروها به فروش می‌‌‌رسد؟ اگر خودروسازان پاسخ قانع‌‌‌کننده ای ندهند، پرونده‌‌‌شان به مراجع قضایی می‌رود.

چقدر خودرو ناقص داریم؟

بررسی آمارهای منتشر شده در سایت کدال  نشان می دهد شرکت های خودروساز طی دو ماه آبان و آذر امسال در مجموع بیش از ۱۶۷ هزار و ۳۰۰ دستگاه انواع محصولات خود را تولید کردند. از این تعداد، حول و حوش ۱۹ درصد به صورت ناقص تولید شده است.

به عبارت دیگر از جمع محصولات تولید شده در دوماه آبان و آذر، حدود  ۳۱ هزار دستگاه خودروی ناقص تولید شده  که امکان تجاری شدن نداشته است. حالا با توجه به آن چه آمارهای پیشین نشان می دادکه حدود  ۱۴۷ هزار دستگاه خودروی ناقص در پارکینگ دو خودروساز بزرگ کشور وجود داشته، اکنون خودروهای دپو شده به دلیل نواقص در پارکینگ خودروسازها به بیش از ۱۷۸ هزار دستگاه رسیده است.

در آمارهای جدید سهم هر یک از دو خودروساز بزرگ کشور مشخص نشده است اما چنان چه ایران خودرو و سایپا سهم های پیشین خود را حفظ کرده باشند، هم اینک باید حول و حوش ۱۱۴ هزار دستگاه خودروی ناقص در پارکینگ ایران خودرویی ها زمین گیر شده باشد و سهم دیگر خودروساز کشور یعنی سایپا نیز حدود ۶۴ هزار دستگاه برآورد می شود.

گیر خودروسازها کجاست؟

خودروسازها می‌گویند بیشترین کسری در خودرو‌های دپو شده مربوط به قطعه ECU است. تا پیش از اضافه شدن آمار خودروهای ناقص تولید شده در آبان و آذر امسال اعلام شده بود از ۹۵ هزار خودروی ناقص دپو شده در پارکینگ ایران‌خودرویی‌ها ۹۱ هزار دستگاه یعنی چیزی حدود ۹۶ درصد از محصولات آن‌ها به دلیل نبود ECU (کامپیوتر خودرو) امکان تجاری شدن نداشته‌اند.

این ادعا در خصوص سایپا نیز تقریبا مشابه است و گفته شده از مجموع ۴۵ هزار دستگاه خودروی ناقص این خودروساز بیش از ۳۸ هزار دستگاه خودرو یا به عبارت دیگر حول‌وحوش ۸۵ درصد خودروهای دپویی این شرکت به دلیل کمبود ECU  تجاری‌سازی نشده‌اند.

در همین باره سخنگوی انجمن قطعه‌سازان گفته:« با تزریق ۱۴ هزار میلیارد تومان امکان تکمیل ۱۴۰ هزار دستگاه خودروی ناقص فراهم می‌شود و از تولید خودروهای ناقص تا پایان سال نیز جلوگیری خواهد شد.» چنین رقم هنگفتی به معنای نیاز به ۱۰۰ میلیون تومان برای تجاری سازی هر خودروست که رقم بسیار سنگینی در قیاس با کمبود قطعات خودروهای ناقص محسوب می‌شود.

و اما برخلاف وعده خودروسازها که قرار بود با افزایش قیمت که بین ۱۰ تا ۱۸ درصد اتفاق افتاد هم تولید خود را افزایش دهند و هم از تعداد دستگاه های ناقص کم کنند، می بینیم به رغم این که خودرو گران شد هیچ کدام عملی نشد.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور در این خصوص گفته است: «وجود تحریم را قبول داریم اما این طور نیست که اگر مدیری با روحیه جهادی وارد عمل شود، نتواند قطعات تحریمی را وارد کشور کند؛ شرکت‌های خصوصی این کار را می‌کنند.»

با این حال برخی از کارشناسان و مسئولان هم انحصاری بودن تولید خودرو را دلیل این اتفاقات می دانند. اما برخی بدترین فرضیه را مطرح می کنند و مدعی هستند که تعلل در کامل کردن خودروهای دپو شده به‌خاطر همدستی با بازار آزاد و مافیای دلال‌هاست تا قیمت خودرو در بازار آزاد بالا بکشد!

البته برخی از نمایندگان مجلس از جمله نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم معتقدند خودروسازان به دنبال افزایش قیمت خودرو هستند و برای تحقق این مهم راهکارهای مختلفی دارند که یکی از این راه‌ها خودداری از عرضه است.

خودروی ناقص برای فروش در مزایده؟

در کنار همه این نظرها گفته می‌شود که خودروسازها با توجه به مزایده ای که اسفند سال ۹۹ برگزار شد، خودروها را ناقص تولید می کنند تا در مزایده با قیمتی بالاتر از قیمت مصوب به فروش برسانند.

نگاهی به سایت ایران خودرو نشان می دهد هنوز هم این مزایده ها در جریان است. در این مزایده ها که بر اساس نظر کارشناس دادگستری قیمت گذاری می شود خودرو به کسی فروخته می شود که بیشترین قیمت را پیشنهاد دهد.

با توجه به اختلاف چند ده میلیونی بیشتر خودروها از کارخانه تا بازار معمولا خودروهای ناقص با نواقصی هم که دارند بیشتر از قیمت کارخانه در مزایده ها به فروش می روند. همین موضوع باعث شده برخی مدعی شوند که این سود باعث شده خودروسازها مشتاق به مزایده خودروهای ناقص باشند به جای عرضه آن ها در بازار آن هم به قیمت مصوب.