سودای مقتدا

اعلام کناره‌گیری آیت‌الله «سید کاظم حسینی حائری» از مرجعیت که سال‌ها زعامت معنوی صدری‌های عراق را برعهده‌داشت، باعث شد تا «مقتدا صدر» برنامه‌های سیاسی‌اش را جلو بیاندازد.

آیت‌الله حائری میراث‌دار مرجعیت و رهبری جریانی بود که از آیات «سیدمحمد باقر صدر» و «سیدمحمد صدر» پدر مقتدا به وی رسیده بود و مقتدا انتظار داشت سررشته آن در نجف بماند به همین خاطر بعد از اعلام کناره‌گیری آیت‌الله حائری از مرجعیت به دلیل بیماری و کهولت سن و فرمانش به اقتدای مقلدان به آیت‌الله «سیدعلی خامنه‌ای»، رهبر معترضان عراقی در بیانه‌اش خاطرنشان کرد: بسیاری از جمله آقای حائری فکر می‌کنند که این رهبری به لطف یا دستور آنان به دست آمده است در حالی که این به لطف خداوند و فیض پدرمان بوده است. علی‌رغم کناره گیری ایشان، اما نجف اشرف مقر اصلی مرجعیت دینی بوده و همچنان باقی خواهد ماند.

همزمان، مقتدا اعلام کرد که برای همیشه از عرصه سیاست کناره می‌گیرد و به این ترتیب همچون سال‌های ۹۲ و ۱۴۰۰ این عرصه را به صورت موقت ترک کرد. همین اعلام کافی بود تا طرفداران مسلح وی با سلاح‌های سبک و نیمه‌سنگین باز هم به فکر تسخیر خیابان‌ها بیافتند و با نیروهای امنیتی درگیر شوند؛ درگیری‌هایی که به گزارش رویترز تنها در روز دوشنبه ۲۰ کشته و ۳۵۰ زخمی بر جای گذاشت.

در زمینه چرایی بروز درگیری‌های عراق که شهرهای این کشور را به تعطیلی کشانده، تحلیل‌های گوناگونی ارائه شده است. برخی با اشاره به افزایش قیمت نفت در پی بروز ناآرامی در عراق به عنوان دومین تولیدکننده نفت اوپک، از توافقی پنهان بین مقتدا و سعودی‌ها خبر می‌دهند.

با اشاره به توقف مذاکرات ایرانی- سعودی که میانجی‌گری آن با عراقی‌ها بود آن هم در شرایطی که دورنمای احیای برجام پدیدار شده، روزهای ناآرام عراق را شماری از منظر منافع و اهداف سعودی‌ها مورد بررسی قرار می‌دهند.

گروهی هم می‌گویند همه آنچه در عراق اتفاق می‌افتد توطئه‌ای در آستانه اربعین حسینی است تا از پیاده‌روی اربعین جلوگیری به عمل آید.

با وجود چنین تحلیل‌هایی، رویدادهای عراق را می‌توان از منظر «کیش شخصیتی» مورد بررسی قرار داد که صدر طی سال‌ها کوشیده آن را پی‌ریزی و تکمیل کند.

ناهمسازی گروه‌های حاضر در «بیت شیعی» با خواسته‌های صدر که در ۲ انتخابات پیاپی توانست اکثریت کرسی‌های پارلمانی را به خود اختصاص دهد، خصوصا در زمانی که گفته می‌شود «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر هم به رقبای صدر نزدیک شده، وی را از منظر سیاسی با فشارهایی جدی مواجه کرده است.

همزمان، گمانه‌زنی‌ها می‌گوید دادگاه عالی فدرال عراق با درخواست صدری‌ها برای انحلال پارلمان مخالفت خواهد کرد.

از این رو و همچنان که اشاره شد وقایعی همچون کناره‌گیری آیت‌الله حائری سبب شده وی بخواهد یا مجبور شود سودای غایی خود را پدیدار سازد؛ یعنی خروج از بازی سیاست در سطح کنشگر مقید به قانون و ورود مجدد به آن در سطحی بالاتر یعنی جایی که آیت الله العظمی سیستانی در آن قرار دارد؛ خصوصا حالا که اخباری مبنی بر بیماری مرجع عالی شیعیان عراق منتشر و بحث جانشینی مطرح شده است.

از دید برخی تحلیلگران، مقتدا خود را در جایگاه رهبری شیعیان عراق تصور می‌کند و برگزاری نماز جمعه پرتعداد ۱۴ مردادماه در منطقه سبز بغداد زیر آفتاب سوزان این شهر این تصور را تقویت کرده است که وی می‌تواند تبدیل به قطب مرجعیت عراق شود.

این در حالی است بسیاری از طرفداران صدر را جوانانی تشکیل می‌دهند که اساسا اعتقادی به جایگاه مرجعیت شیعی ندارند و پیروزی صدر در انتخابات گذشته در چارچوب ائتلاف‌هایی مانند «السائرون» مرهون حمایت تشکل‌های چپ و سکولار بوده است.

با این حال ممکن است صدر این وضعیت را مزیتی برای خود تصور کرده و به جای مدل «مرجعیت سنتی» آیت الله سیستانی، تشکیل الگویی «نوگرا» مانند «امام موسی صدر» را در سر بپروراند. این در حالی است که با توجه به رویکردهای مراجع نجف و بی‌اعتمادی تهران به صدر، سودای مقتدا با چالش‌هایی جدی مواجه است.