کودتای ۲۸ مرداد و ادامه مشکلات ما در دولت و ملت‌سازی

کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از جمله وقایع مهم تاریخ معاصر ایران است که هنوز پس از گذشت سال‌ها از وقوع آن، زوایای پیدا و پنهان بسیاری دارد.

علاوه بر عوامل و کانون‌های داخلی قدرت، نقش دولت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد قابل انکار نیست چرا که این دولت علاوه بر همکاری با انگلیس، تامین هزینه‌های عملیات را نیز برعهده گرفت. از آن زمان تا سال ۵۷ آمریکا در ایران نفوذ یافت.

یکی از بهانه‌های آمریکا برای راه‌اندازی این کودتا سیاست کمونیسم‌هراسی واشنگتن بود.

در بُعد داخلی، دولت ملی و ضداستعمار انگلیس یعنی دولت دکتر مصدق که بخاطر ملی کردن نفت در تنگناهای متفاوت قرار گرفته بود با جدالی که با ساختار قدیمی (شاه و دربار) پیدا کرد دچار حمله شدید شد و حاصل این جدال به هم آمدن دو لبه قیچی (توافق و همکاری عوامل داخلی و خارجی) و شکست جنبش ملی گرایی و دولت مصدق بود.
کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت ملی وقت با حمایت و اصرار ساختار داخلی و با نقشه و پول خارجی‌ها (انگلیس و آمریکا) و اجرای عوامل داخلی نشان از ناتوانی و کم تجربگی سازوکارهای مدرن دولت سازی و ملت سازی در مقابل ساختار قدرتمند قدیمی (استعمار و استبداد) بود.

به گزارش ایران مامن از روزنامه مردم سالاری، این اتفاق در وضعیتی روی داد که تفرقه و منفعت طلبی‌های شخصی و گروهی بر منافع عمومی ترجیح داده شد. البته ترس از حاکم شدن نگرش‌های ضد دینی چون مارکسیسم، مزید بر علت شد تا جریان آزادی خواهی و دموکراسی طلبی با شکست مواجهه شود.
دولت‌سازی و ملت‌سازی مدرن، هنوز مسئله امروز جامعه ما به حساب می‌آید. شناسایی آنچه که باعث شکاف و ضعف در آن‌ها می‌شود دارای اهمیت است. نکات ذیل از کودتا می‌تواند قابل توجه باشد:
۱. عامل خارجی نمی‌تواند تامین کننده اهداف مردم ایران باشد و آنها حتما دنبال منافع خودشان هستند. مراقبت از منافع ملی در تعامل با خارجی‌ها یک اصل است.
۲. برخی مواقع یک نهاد و اندیشه درست(دین) می‌تواند در خدمت یک نهاد بد (پادشاهی) قرار بگیرد.
۳. تفرقه، شروع رخنه دشمن است؛ وای به روزی که منافع عوامل‌ داخلی با منافع عوامل خارجی هم مسیر شود که ‌در آن صورت هر هدف خوبی به فنا می‌رود.
۴. فهم اِشکال مهم است و در وهله اول وجود فضای گفتگو و نقد دارای اهمیت است و اگر این فضا نباشد هیچ راه حل و راهبرد درستی امکان ظهور پیدا نمی‌کند.
۵. بهره‌گیری از ابزارها و روش‌های مناسب و البته به موقع برای کم کردن آسیب‌های ضربه زننده به منافع عمومی خیلی مهم است و این به نوع سیاستمداران و مدیران مرتبط است؛ در نوع سیاستمداران و مدیران باید مراقبت و دقت کرد.
۶. هدایت افکار عمومی و حفاظت از دستاوردهای جنبشهای مهم، بسیار مهم است. اینکه مردمی در یک روز رنگ عوض کنند(صبح زنده‌باد مصدق و بعد از ظهر مرده باد مصدق، شعار سر دهند) به نحوه هدایت افکار عمومی و نوع محافظت از دستاوردها بر می‌گردد.
۷. جنبش ملی شدن صنعت نفت و ماجراهای مرتبط به آن و از جمله کودتای ۲۸ مرداد، سرشار از نکات قابل توجه تاریخی جهت استفاده در زمان اکنون است ولی باید تاریخ را درست و تاریخی خواند و الا فایده مناسب برای امروز در بر نخواهد داشت.