نتایج عضویت برای بریکس و ما

نشست سه‌روزه بریکس که از  از ۲۲ تا ۲۴ اوت (۳۱ مرداد تا دوم شهریور ماه) در ژوهانسبورگ برگزار شد برای ایران متفاوت از سایر اجلاس این گروه بود چون در جریان آن، رئیس جمهوری آفریقای جنوبی اعلام کرد از ۶ کشور ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر، اتیوپی و آرژانتین برای عضویت به عنوان اعضای جدید بریکس دعوت به عمل آمده و از اول ژانویه ۲۰۲۴ (۱۱ دی ۱۴۰۲) به عضویت کامل در خواهند آمد.

متن و حواشی این رخداد از هفته گذشته تاکنون مورد توجه بسیاری قرار گرفته است؛ از تقابل حامیان و منتقدان دولت بر سر مزایای این عضویت تا بازنشر سخنرانی رئیس‌جمهور که از دید مخالفانش تکرار بیان جملات مبهم بوده و عدم تسلط وی را به تصویر می‌کشد.

در فضایی که بسیاری از رسانه‌ها، مطبوعات و کاربران مجازی طرفدار دولت عضویت در بریکس را دستاوردی مهم برای کشور عنوان می‌کنند، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت اظهار داشته عده‌ای که در شوک خبر عضویت ایران در بریکس به سر می‌برند خط تلخ کردن این شیرینی را شروع کرده‌اند.

از سوی دیگر، «حسین جابری انصاری» سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت روحانی در این باره نوشته است: دعوت از ایران (و ۵ کشور دیگر) برای عضویت کامل در بریکس از آغاز ۲۰۲۴، موفقیتی برای ایران و مایه خشنودی همه علاقمندان به منافع ملی و رشد و تعالی ایران است. نفی این موفقیت آشکار یا بزرگنمایی درباره آثار مثبت آن، اشتباه است. مسائل سیاست خارجی نباید موضوع جدال های زیانبار جناحی باشد.

پیش از وی، «محمدجواد ظریف» اظهار داشته پذیرش ایران در بریکس، می‌تواند زمینه تعقیب اهداف و توسعه دیگر راهبردهای کلان دولت در اجرای دیپلماسی پویا را فراهم سازد. این موفقیت بزرگ علاوه بر تقویت چندجانبه‌‌‌گرایی، می‌تواند زمینه تعقیب اهداف و توسعه دیگر راهبردهای کلان دولت را فراهم سازد.

و اما بریکس چیست و چه کارایی برای ایران دارد؟  بریکس (BRICS) نام گروهی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌ است. برای نخستین بار وزیران خارجه چین، هند، برزیل و روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ با هم دیدار کردند و اولین اجلاس رسمی سران این کشورها در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد. سال ۲۰۱۰ آفریقای‌جنوبی هم به این شورای تجاری پیوست و نشست سران آن هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار شده است.

فلسفه تشکیل و هدف اصلی بریکس زمینه‌سازی فضای بین‌المللی برای افزایش همکاری‌ها و بهبود جایگاه کشورهای عضو در سلسله مراتب جهانی است که دهه‌ها تحت کنترل و قواعد قدرت‌های غربی و در راس آن‌ها آمریکا بوده است. از این رو یکی از مهم‌ترین سیاست‌هایی که در این سال‌ها مورد اتفاق اعضا بوده تلاش برای دلارزدایی است که البته هنوز راه درازی تا تحقق آن (هر چند به صورت نسبی) وجود دارد.

به گزارش ایران مامن، همچنان که اشاره شد هواداران دولت، عضویت در بریکس را دستاوردی مهم عنوان می‌کنند و منتقدانش می‌گویند بدون رفع تحریم‌ها و احیای برجام و پیوستن به FATF عضویت در این مجمع همچون پیمان شانگهای گرهی از اوضاع مملکت نخواهد گشود.

در میانه این دو رویکرد متعارض، نگاهی به تحلیل‌های رسانه‌های خارجی خالی از فایده نیست. به نوشته «نیویورک تایمز» افزایش نفوذ سیاسی چین و کمک به کاهش انزوای روسیه را می‌توان از نتایج اجلاس ژوهانسبورگ در نظر گرفت. همچنین عضویت ایران یکی از شگفتی‌های این اجلاس سه‌روزه بود. اضافه شدن ایران می‌تواند تنش‌های ژئوپلیتیک با غرب را افزایش دهد و این مساله باعث آزردگی خاطر هند به عنوان یکی از اعضای اصلی می‌شود.

«سی‌‌‌ ان ‌‌‌ان» نیز در این باره نوشته است: پیوستن عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان را در جبهه اقتصادی مشترکی با چین قرار می‌دهد که، بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان است. همچنین به این معناست که روسیه و عربستان در یک جبهه اقتصادی جدید به یکدیگر می‌‌‌پیوندند.

همچنین شبکه «الجزیره» پیش‌بینی کرده توسعه این گروه بخشی از برنامه آن برای تفوق یافتن و تغییر دادن نظام جهانی به نظامی چندقطبی است که کشورهای «جهان جنوب» را در مرکزیت دستورکار جهانی قرار می‌دهد. ورود ایران به بریکس نشان دهنده رویه گسترده‌تر این کشور برای تقویت روابط اقتصادی و نظامی خود با قدرت‌های غیر غربی است.

علاوه بر این‌ها «بلومبرگ» درباره انگیزه گسترش این گروه نوشته بریکس عربستان، ایران و دیگر کشورها را فرا می‌خواند تا بر وزن خود بیافزاید. توسعه بریکس همچنین توانایی اش برای پیشبرد تجارت با ارزهای جایگزین را تقویت می کند.