رسانه، بمباران فلاکت و سندروم اردکی

«تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر اضطراب و افسردگی روانی نوجوانان» عنوان مقاله‌ای است که در سال ۲۰۱۹ در مجله‌ی بین المللی نوجوانان و جوانان منتشر شد. یافته‌های این مقاله نشان داد بین حضور در فضای مجازی و افزایش احساس افسردگی و اضطراب رابطه مثبت وجود دارد. همچنین ۷۵ درصد اختلالات روانی تا سن ۱۸ سالگی اتفاق می‌افتند.

این آمار تکان دهنده‌تر می‌شود اگر بدانیم طی ۲۵ سال گذشته، شیوع اختلالات روانی بین نوجوانان بیش از ۷۰ درصد افزایش داشته است؛ مشکلاتی که مقدمه‌ی پیشرفت تحصیلی پایین، ترک تحصیل، اختلال در روابط اجتماعی، افزایش سوء مصرف مواد و حتی خودکشی هستند. اما شواهد این مقالات:

زندگی در سراشیبی بی‌تحرکی

اعتیاد به زندگی مجازی در درجه‌ی اول یک فعالیت «بدون تحرک» است حال آن که بدن انسان در هر سنی برای تنظیم هورمون‌ها و تعادل اعصاب و عضلات و سلامت کلی نیازمند حرکت و فعالیت فیزیکی است. نشستن طولانی مدت در هر سنی آسیب‌های جسمی و روحی در پی دارد.

فریب حمایت اجتماعی آنلاین!

آدم‌هایی که برایتان پیام‌های مثبت و همدلانه ارسال می‌کنند، شما را لایک می‌کنند و به شما توجه نشان می‌دهند، ظاهرا این حس را منتقل می‌کنند که شبکه‌ی دوستی بزرگی در اطراف خود دارید. اما تحقیقات نشان می‌دهد چیزی که سلامت روان افراد را واقعا بهبود می‌بخشد «کیفیت حمایت اجتماعی» است و نه کمیت آن. مهم است که همدلی و تعامل با دیگران چه اندازه عمیق و اثرگذار باشد.

اغلب شبکه‌های اجتماعی نوعی تعامل سطحی را فراهم می‌آورند که برای ایجاد «صمیمیت واقعی» کفایت نمی‌کند، اما شما را به دام می‌اندازد. شاید احساس تنهایی مداومی که در پی ساعت‌ها چرخیدن در فضای مجازی به سراغ‌تان می‌آید یک نشانه‌ی مهم در این زمینه باشد.

سندروم اردکی!

لابد شما هم افراد زیادی را دیده‌اید که از هر جشن، مهمانی یا سفر خود عکس‌ منتشر می‌کنند؛ تصاویری رشک‌برانگیز که سعی دارد زندگی‌شان را بی‌اندازه شاد و رضایت‌بخش نشان دهد. آیا شما هم حسادت کرده‌اید و به زندگی خودتان لعنت فرستاده‌اید؟ یا چند ساعتی را صرف حسرت خوردن به آن زندگی رویایی، پر زرق‌ و‌ برق، در کنار ساحل، با قهوه‌ها و غذاهای رنگارنگ کرده‌اید؟

پژوهشگران دانشگاه «استنفورد» بعد از بررسی پست‌های چند دانشجو که خودکشی کرده بودند، متوجه شدند این افراد در فضای مجازی مرتبا تصاویری بسیار شاد و بی‌غم از خود منتشر می‌کردند‌! زندگی این افراد مانند شنا کردن اردک است. اردک‌ها در ظاهر حرکتی نرم و دلپذیر بر سطح آب دارند اما جریان واقعی زندگی‌شان شامل دست و پا زدنی بی‌وقفه است. در واقع این افراد برای آنکه با حقایق ناخوشایند زندگی‌شان مواجه نشوند، مدام سعی در نمایش افراطی خوش‌گذرانی‌ها و عرضه‌ی تصویری دور از واقعیت از خودشان دارند. گویا این تظاهرات موقتا تقلا و رنج درونی‌شان را تسکین می‌دهد.

اگر روزانه در حال انتشار تصاویر خود هستید، بهتر است مدتی از فضای مجازی فاصله بگیرید، ببینید آیا بدون انتشار روزمرگی‌ها و لحظات خوشایند هنوز هم می‌توانید به اندازه کافی خوشحال باشید؟ اگر نمی‌توانید، این یک زنگ هشدار است.

بی‌خوابی؛ آسیب‌ جدی اعتیاد به فضای مجازی

سیکل خواب شبانه‌ی نامنظم، می‌تواند تعادل هورمون‌های مرتبط با اضطراب و افسردگی را بر هم زده و تاثیرات مخربی بر عملکرد مغز -خصوصا در کودکان و نوجوانان- داشته باشد.

توصیه می‌شود، دو، سه ساعت قبل از خواب گوشی‌تان را روی حالت پرواز و در جایی دور از دسترس قرار دهید. خود را با یک کتاب دلپذیر (و نه چندان چالشی) سرگرم کنید. نور خانه را کم و تلویزیون را خاموش کنید. با کودکان به جای بازی‌های پرتحرک، درباره احساساتشان گفتگو کنید تا خواب کافی و عمیقی را تجربه کنید.

کاری که اخبار با ما می‌کند

«دارن هاردی» نویسنده‌‌‌‌‌‌‌‌ی کتاب پرفروش «اثر مرکب» می‌گوید: «رسانه‌هایی که به طرزی بی‌رحمانه، شوکه کننده و زشت، بی‌شرمانه‌ترین اخبار جهان را جمع آوری کرده و به نمایش می‌گذارند، به شما دید و نگرشی منفی نسبت به جهان می‌دهند. درحالی‌که همان روز میلیون‌ها اخبار زیبا، معجزه آسا و شگفت انگیز اتفاق افتاده‌، ولی آنها را نادیده می‌گیرند و به شما نشان ‌نمی‌دهند.»

مساله ناآگاه ماندن از روند‌ کلی رویدادها، یا موضوعاتی که برای یک «رای دهنده‌ی مسئول بودن» کفایت می‌کند، نیست. مساله این است که این حجم از اخبار بد، شامل کتک خوردن‌ها، کشته شدن‌ها، جنگ‌ها، فحاشی‌ها و… تا چه اندازه قدرت خلاقیت، خودشکوفایی و نشاط شما را می‌بلعند؟

وقتی به چیزهایی توجه می‌کنید که قادر به تغییرشان نیستید؛ به تدریج احساس فلاکت و استیصال خواهید کرد. بهتر نیست به چیزهایی توجه کنید که می‌توانید بر آنها اثر بگذارید و بهترشان کنید؟ چیزهایی ما‌نند ارتقاء مهارت‌ها، خانواده، دوستان واقعی، کارهای خیر و انسان‌دوستانه یا تمرکز بر سلامتی‌تان؟

✍️ کوثر شیخ نجدی