ترمیم ادبیات سیاسی و تشریح سیاست خارجی به سبک ظریف

دکتر «محمدجواد ظریف» به عنوان یکی از دیپلمات‌های باتجربه کشورمان دارای نفوذ کلام و تاثیرگذاری مطلوبی است که می‌توان از همین شاخصه برای ترمیم ادبیات سیاسی و به‌ویژه درحوزه سیاست خارجی بهره برد؛ امری که اخیرا وی در یکی دو سخنرانی که داشته بدان پرداخته است.

آنجایی که دانشجویی درباره حق سهم ایران در دریای خزر صحبت می‌کند و وی با خروشی جالب توجه به این دانشجو نهیب می‌زند که بروید بخوانید و حرف‌های خیابانی را به عنوان دانشجو نزنید که ایران ۵۰ یا حتی ۱۱ درصد ازسهمیه خزر را دارد. توصیه وی به این دانشجو این است که حتما با اطلاعات دقیق و نه نگاه و تحلیل‌های عامیانه و و رایج در فضای تاکسی‌ها به مسائل مهم کشور بنگرد.

اخیرا وی در سخنرانی دیگری که داشته است درباره ادبیات سیاسی کشورمان در خصوص موضوع محوری چون فلسطین عنوان داشته «بحث سیاسی نداریم. از جنبه حقوقی صحبت می‌کنیم. اگر به اسراییلی‌های دستگیر شده می‌گویید گروگان، به چندین هزار فلسطینی در بند اسراییل هم باید گفت گروگان.»

وی در جای دیگر مطرح می‌کند: «اگر به سیاستی انتقاد داریم، راه‌حل ما نباید عوض کردن جای ظالم و مظلوم باشد. راه‌حل همان‌طور که قانون اساسی ما گفته، این است که ایران از مستضعفین دفاع کند، اما قرار نیست ما جای مستضعفین بجنگیم. در سیاست خارجی یک بحث نفوذ داریم و یک بحث حضور. این دو بحث با هم متضاد هستند. مردم ما بپذیرند که ما باید از حق دفاع کنیم اما دفاع از حق به معنای لشکرکشی نیست. الان بهترین دفاع از حق ملت فلسطین این است که نگذاریم اسراییل به مردم فلسطین بگوید نیروی نیابتی.»

وزیر خارجه سابق تصریح می‌کند: «نمی‌توان شهرک‌نشینانی را که کارشان کشتن فلسطینی‌ها است و مسلح هستند، غیرنظامی دانست، چون کد ندارند و لباس نظامی نمی‌پوشند. تصور کنید عراقی‌ها در شهرهای ایران که اشغال کرده بودند، افرادی را ساکن می‌کردند. آیا ما باید حقوق آنها را رعایت می‌کردیم؟ اینها ابزار اشغالند»

ظریف در واقع با تفکیک موضوع نفوذ و حضور، موضوع مهمی را در ادبیات سیاسی کشورمان گوشزد می کند که نباید اسیر شانتاژهای سیاسی شویم که مدعی است ایران در هر جنگی در خاورمیانه مداخله می‌کند و هزینه آن را مردم می‌پردازند. باید موضوع نفوذ را در این خصوص که عامل بازدارنده و تضمین امنیت و ثبات کشورمان است و حوزه امنیتی کشورمان را به طور منطقه‌ای توسعه داده تا ضریب امنیت را بالا ببرد، در این راستا مورد توجه قرار داد.

هر چند ظریف به سبب ملاحظات سیاسی که در داخل وجود دارد و صف‌بندی‌هایی که او را در اردوگاه اعتدالیون و اصلاحاتی‌ها قرار می‌دهد با حملات متعددی از سوی رقبا روبرو است و این حملات در آستانه‌های انتخاباتی تصاعدی می‌شود اما آن بخش از اظهارات این دیپلمات کهنه‌کار که به احصاء موقعیت و موضع کشورمان در تحولات منطقه و جهان اختصاص دارد، نباید با عینک گرایشات سیاسی نگریست.

واقعیت این که باید با نگاه مطلع و آگاه‌تری به رویکردهای ایران در منطقه و جهان نگریست که سیاست خارجی را شکل می‌دهد و مفاهیمی مانند نفوذ، بازدارندگی و امنیت را از خود متاثر می‌سازد. سویه دیگر ماجرا این است که همین سیاسی‌کاری جناح حامی ظریف بخشی از ادبیات کوچه بازاری را به ادبیات سیاسی نزدیک و وارد کرده است که تصحیح این موارد از سوی ظریف کار بسیار مثبتی است؛ هرچند که وی در این موارد یکی به نعل زده و یکی به میخ و شخصیت دیپلماتیک وی ضمن رعایت اصول نوعی چسبندگی سیاسی جناحی را نیز به نمایش درآورده است.

✍️ امیر حمزه نژاد