تهران؛ شهر ده هزار تکیه

هر کوی و محله‌ای از تهران قدیم دارای تکیه خاص خود بود و هزینه‌های آن از محل موقوفات یا نذورات تامین می‌شد؛ تکیه‌هایی که در برخی موارد همچنان پابرجاست اما امسال عزاداری در آنها به دلیل شیوع ویروس کرونا شکل متفاوتی پیدا کرد.

به گزارش ایران مامن از ایرنا، آمار مشخصی از تعداد دقیق تکیه‌ها و حسینیه‌ها در بازه‌های زمانی مشخص در دست نیست و برخی آمارها از وجود ۱۰ هزار تکیه در تهران حکایت دارد که احتمالاً با احتساب تکیه‌ها و حسینیه‌های جدید به‌دست آمده است.

اما کتاب «تهران قدیم» بر اساس اسناد و مدارک موجود، تعداد تکیه‌های تهران در سال ۱۲۸۵ هجری قمری را حدود ۳۰ تکیه عنوان می‌کند و می‌نویسد: «بعدها مجموع تکیه‌های تهران به ۴۵ باب رسید و بر اثر استقبال عمومی از اینگونه اماکن، سازمان‌های مفصلی برای شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی پدید آمد و تکیه‌ها موقعیت اجتماعی خاصی یافت»

بر همین اساس امروزه از جنوب تا شمال شهر تهران می‌توان به تعدادی از این تکیه‌های قدیمی که بر اثر استقبال مردم طی دوره‌های مختلف گسترش یافته است، برخورد کرد.

تکیه تجریش، تکیه دولت، پامنبری در حسینیه بزازها، تکیه شوفرها و تکیه نفرآباد در شهرری از قدیمی‌ترین تکیه‌های تهران به شمار می‌رود و قدیمی‌ها هنوز هم خاطره‌های بسیاری از عزاداری دلدادگان حسینی در این تکیه‌ها به یاد دارند.

تکیه تجریش قدیمی‌ترین تکیه شمال تهران

با حرکت از نیاوران به سمت میدان تجریش، از هرکسی که سؤال کنید، تکیه تجریش را نشانتان می‌دهد؛ تکیه‌ای که حدود ۱۵ سال پیش در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و اگرچه سیل سال ۱۳۶۶ شمسی بنای آن را کامل از بین برد اما دوباره سرپا شد و هویت تاریخی خودش را از نو به‌دست آورد.

مسئول تکیه تجریش می‌گوید: این تکیه قدیمی با داشتن قدمت بیش از ۲۵۰ سال در مرکز تجاری تجریش قرار گرفته است و هرساله با برپایی مراسم عزاداری سالار شهیدان، یاد و خاطره شهدای دشت کربلا را تداعی می‌کند.

به گفته «مجتبی سامعی»، ساعات برگزاری مراسم عزاداری امسال در این تکیه به دلیل شیوع ویروس کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشت و هر شب مراسم از ساعت ۱۸:۴۵ تا ۲۰:۳۰ برگزار شد در حالی که سال‌های گذشته مراسم از ساعت ۶ بعد از ظهر تا ۱۲ نیمه شب ادامه داشت.

«برپایی نماز جماعت، مداحی، سخنرانی و قرائت قرآن توسط قاریان ممتاز و برتر کشور البته با زمان محدود و با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی از برنامه‌های این تکیه در دهه اول محرم به شمار می‌رود.»

نفرآباد میراث‌دار عزای حسینی

تکیه نفرآباد در شهرری به نقل از اهالی و بر اساس وقف‌نامه موجود که به تأیید کارشناسان آستان حضرت عبدالعظیم(ع) رسیده، در سال ۱۰۶۰ هجری قمری یعنی حدود ۱۰۰ سال بعد از نخستین حصارکشی پیرامون تهران قدیم ساخته شده است.

این تکیهٔ بزرگ در ضلع شرقی حرم سیدالکریم(ع) قرار دارد و بعد از قریب به ۴۰۰ سال همچنان محل برگزاری مراسم عزاداری‌های ماه‌های محرم و صفر است.

نمای بیرونی دیوارهای تکیه آجری است و فضای تاریخی تهران قدیم را یادآوری می‌کند تا جایی که در حال حاضر این تکیه را قدیمی‌ترین تکیه معرفی می‌کنند.

مردم نفرآباد به حضور در این تکیه عادت کرده‌اند و نسل‌هاست که فرزند به فرزند و سینه به سینه در این تکیه برای اباعبدالله الحسین(ع) عزاداری می‌کنند.

مسئول هیات متوسلین تکیه نفرآباد می‌گوید: این تکیه طی دوران قدیم دارای هشت طاق بود که هر طاق به یک گروه خاص اختصاص داشت و یک طاق مخصوص خانم‌ها و طاقی دیگر مخصوص «رعیت»، که در آن قسمت مشخص می‌نشستند و عزاداری می‌کردند.

به گفته «علی ایرانیان» عزاداری سید و سالار شهیدان در طول هر سال به مدت حداقل ۵۰ شب برگزار می‌شد اما امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا و با توجه به حفظ سلامت عزاداران حسینی، برگزاری مراسم در ۱۳ شب برنامه‌ریزی شد.

«مراسم سوگواری اباعبدالله در این تکیه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی برگزار می‌شود تا سلامت عزاداران به خطر نیافتد.»

هیاتی با قدمت ۱۴۱ سال

هیئت جان‌نثاران حسینی تهران متولد سال ۱۳۰۰ هجری قمری یا همان۱۲۵۷ هجری شمسی خودمان است و مراسم عزاداری آن طی اوایل تأسیس مراسم در منازل اعضای هیات برگزار می‌شد ولی اعضا به فکر ایجاد محل ثابتی برای اجرای مراسم عزاداری افتادند.

و اینگونه بود که برای اولین‌بار طی سال ۱۳۲۰ هجری شمسی در مسجد «میرزا موسی»، روبه‌روی مسجد جامع تهران واقع در «بازار نوروزخان» هیات شکل رسمی خود را با عنوان «هیات بزازها» پیدا کرد.

این هیات عزاداری به مدت ۴۰ سال یعنی تا سال ۱۳۶۰ هجری شمسی در آن جا به کارش ادامه  داد و پس از آن به «مسجد حاج سید عزیزالله» واقع در «بازار چهار سوق کوچک» نقل مکان کرد و تا چهار سال آن جا بود.

هیات از ابتدای تأسیس تا سال ۱۳۵۴ هجری شمسی فقط با همین نام شناخته می‌شد ولی از سال  ۱۳۶۵ آن را با نام «حسینیه جان‌نثاران صنف بزاز» می‌شناسیم؛ از آن تاریخ تا به امروز هم حسینیه بزازها در خیابان خیام، مقابل پاچنار واقع است.

مسئول این هیات عزاداری نیز در مورد فعالیت این هیات طی روزهای جاری می‌گوید: امسال شیوع ویروس کرونا موجب شد تا شکل و نحوه عزاداری‌های سید و سالار شهیدان نسبت به سال‌های گذشته متفاوت برگزار شود.

به گفته «حسین علامه» مدت برگزاری عزاداری امسال در هیات بزازها طی دو نوبت صبح و بعد از ظهر و به مدت دو ساعت برنامه ریزی شده است و شرکت‌کنندگان در مراسم سوگواری اباعبدالله موظف به رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستند.

«پخت و پز و طبخ غذا به دلیل حفظ سلامت و صیانت از عزاداران حسینی وجود ندارد و نذورات قبل از محرم بین فقرا توزیع شد»

وی می‌گوید: عشق به سالار شهیدان در وجود مردم ایران ریشه دوانده و هیچ چیزی مانع حضور ملت ایران در مراسم سوگواری و عزاداری فرزند حضرت زهرا نمی‌شود.