ما در میانه جنگ لانینا با ال‌نینو

توفان و رگبارهای تابستانی بعد از سیل‌های عجیب و غریب سال‌های اخیر یعنی در میانه تغییرات اقلیمی قرار داریم.

آخرین مورد این تغییرات هم سیل سوادکوه بود که جان ۲ تن را گرفت. پیش از آن هم سیل در چالوس و مهم‌تر از آن سیل در مشهد در زمانی که کمتر کسی تصورش را می‌کرد، قربانیانی به همراه داشت.

در کشاکش این تغییرات اقلیمی نام یک پدیده پرتکرار شده است: «لانینا»

سه هفته پیش از وقوع سیل مشهد که ۱۲ نفر از هم‌وطنان را به کام مرگ فرستاد، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در گفت وگو با «ایسنا» با بیان اینکه پیش‌بینی تاثیرات جریانات دورپیوند جوی بر دما و بارش کشور با احتمالات زیادی همراه است، اظهار داشت: یکی از این جریان‌ها، دورپیوند نوسان جنوبی (ان‌سو) نام دارد و دارای سه فاز لانینا، ال‌نینو و شرایط خنثی است.

وی افزود: احتمال حاکمیت شرایط خنثی این جریان دورپیوند در ماه‌های آوریل، می، ژوئن و جولای زیاد است و احتمال خیلی کمی (تا ۳۰ درصد) برای حاکمیت شرایط ال‌نینو وجود دارد. در شرایطی که حاکمیت لانینا اهمیت بیشتری پیدا کند، احتمال دریافت بارش نرمال کاهش می‌یابد. البته از حالا پیش‌بینی برای بارش‌های پاییزی و زمستانه خیلی زود است و با خطای بسیار زیادی همراه است. جریان‌های دورپیوند دیگری مانند AO، NAO، MJO، دو‌قطبی اقیانوس هند و… نیز می‌توانند بر دما و بارش کشور مؤثر باشند و شرایط جوی را متغیر کنند.

«صادق ضیاییان» توضیح داده تا ۶۰ درصد احتمال وجود شرایط خنثی و ۳۸ درصد تجربه لانینا تا آخر مرداد در کشورمان پیش‌بینی می‌شود.

«مهدی زارع» زلزله‌شناس و رئیس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم، پیش‌تر و در آستانه تابستان در یادداشتی درباره تأثیرات لانینا بر اقلیم ایران نوشته بود: در سال ۲۰۲۲ لانینا برای سومین سال متوالی بازگشت. این اولین بار در این قرن بود که لانینا برای سه سال متوالی بازگشت. لانینا زمانی اتفاق می‌افتد که باد‌های شدید آب گرم را در سطح اقیانوس آرام در نزدیکی سواحل آمریکای جنوبی در سراسر خط استوا به سمت اندونزی، سایر بخش‌های آسیا و استرالیا می‌رانند. این پدیده باعث می‌شود آب خنک‌تری به سطح اقیانوس آرام برود که اثرات موجی گسترده‌ای بر آب‌و‌هوا دارد. برخی از مردم آب‌و‌هوای خشک‌تری را مشاهده خواهند کرد.

سایرین با سیل‌های بیشتری مواجه خواهند شد. جنوب غربی آمریکا با ابر‌های بارانی که به دریا رانده شده‌اند، خشک‌تر از حد معمول شد. استرالیا، اندونزی و سایر بخش‌های آسیا نیز بارندگی شدیدی را تجربه کردند و در امتداد ساحل خلیج فارس افزایش تعداد توفان‌ها و مونسون در تابستان ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) مشاهده شد. تشدید خشک‌سالی در شاخ آفریقا و بخش جنوبی آمریکای جنوبی نیز به لانینا نسبت داده شد. اثر سرمایش به‌طور موقت افزایش دمای جهانی را کاهش داد، اما روند گرمایش طولانی‌مدت را متوقف یا معکوس نکرد. «لانینا» برعکس «ال نینو» است که در آن باد‌های تجاری بر روی اقیانوس آرام ضعیف شده و آب سواحل غربی قاره آمریکا گرم می‌شود.

برخی از رویداد‌های هواشناسی، مانند توفان، احتمالا در حال افزایش هستند که آن را به دلیل تغییر اقلیم می‌دانند. تعیین زمان شروع خشک‌سالی و پایان خشک‌سالی بسیار دشوار است. بااین‌حال، خشک‌سالی‌ها نیز در حال افزایش بوده‌اند، اما لزوما به‌طور کامل ناشی از تغییر اقلیم نیست. بسیاری از خشک‌سالی‌ها با الگو‌های کاربری زمین، مقررات استفاده از زمین، جنگل‌زدایی و… مرتبط هستند. برای افزایش زمین‌لرزه‌ها یا فوران‌های آتشفشانی و زمین‌لغزش‌ها هیچ مدرکی دال بر افزایش آن‌ها نمی‌بینیم. این پدیده‌ها ممکن است در حال افزایش نباشند، اما اتفاقی که می‌افتد این است که تراکم جمعیت در مناطقی که به‌شدت لرزه‌خیز هستند، افزایش می‌یابد. با افزایش معرضیت بر اثر تغییر اقلیم، معرضیت افزایش می‌یابد و بنابراین ریسک افزایش یافته است.

مرتبط:

مشهد و مهیب‌ترین سیل دو دهه اخیر

برنده و بازنده تغییرات اقلیمی خاورمیانه

به گزارش روزنامه «شرق» لانینا یک الگوی آب‌و‌هوایی پیچیده است که هر چند سال یک بار در نتیجه تغییرات دمایی در نوار استوایی اقیانوس آرام رخ می‌دهد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که باد‌های قوی، آب گرم را در سطح اقیانوس از آمریکای جنوبی دور کرده و در سراسر اقیانوس آرام به سمت شرق می‌برند. لانینا گاهی اوقات ضد ال‌نینو یا «یک رویداد سرد» نامیده می‌شود. لانینا اثری برعکس ال‌نینو دارد و در طول رویداد‌های لانینا، باد‌های قوی‌تر از حد معمول وزیده می‌شوند و آب گرم بیشتری را به سمت آسیا می‌رانند. در سواحل غربی قاره آمریکا، بالا‌آمدن آب افزایش می‌یابد و آب سرد و غنی از مواد مغذی به سطح می‌آید.

این آب‌های سرد در اقیانوس آرام به سمت شمال می‌روند که منجر به خشک‌سالی در جنوب ایالات متحده و باران‌های شدید و سیل در شمال غربی اقیانوس آرام و کانادا می‌شود و با ورود آب‌های سرد به سطح سواحل آمریکای جنوبی که به آن طغیان گفته می‌شود، اساسا دمای هوا پایین می‌آید. هنگام وقوع پدیده لانینا، زمستان در جنوب گرم‌تر از حد معمول و در شمال سردتر از حد نرمال است و در این ایام ساکنان جنوب شاهد شرایط گرم‌تر و خشک‌تری از حد معمول هستند.

در طول ال‌نینو که عمدتا در منطقه گرمسیری اقیانوس آرام اتفاق می‌افتد، گردش هوایی از غرب اقیانوس آرام به سمت شرق و گاهی تا ساحل غربی آمریکای جنوبی گسترش می‌یابد و آب گرم به سمت سواحل غربی قاره آمریکا رانده می‌شود.

ال‌نینو می‌تواند به‌طور درخور توجهی بر آب‌و‌هوا تأثیر بگذارد. آب‌های گرم‌تر باعث می‌شود مناطق شمال ایالات متحده و کانادا خشک‌تر و گرم‌تر از حد معمول شوند، اما در سواحل خلیج فارس و جنوب شرقی ایالات متحده، این دوره‌ها مرطوب‌تر از حد معمول هستند و باعث افزایش سیل می‌شوند. در طول زمستان، این پدیده منجر به شرایط مرطوب‌تر از حد معمول در جنوب ایالات متحده و شرایط گرم‌تر و خشک‌تر در شمال می‌شود.

به طور خلاصه هم می‌توان گفت دوگانه «ال نینو- لانینا» یک شاخص اقلیمی بزرگ مقیاس است که در پهنه وسیعی از آب‌های منطقه حاره‌ای اقیانوس آرام رخ می‌دهد. زمانی که دمای آب اقیانوس به عمق حدود ۲۰۰ متر تغییر می‌کند، اگر نیم درجه گرم‌تر شود وارد فاز «ال‌نینو» یا فاز گرم می‌شود و اگر نیم درجه سردتر از حالت نرمال شود یعنی وارد فاز «لانینا» شده است.