مملکت ناترازی‌های رنگارنگ

«ناترازی» کلمه‌ای است که این روزها بیش از همیشه به گوش می‌رسد و دلیل قطع برق و آلودگی هوا و گرانی و وام ندادن بانک‌ها و … عنوان می‌شود. اواسط ماه جاری بود که «مسعود پزشکیان» رئیس جمهوری در گفت‌وگوی تلویزیونی خود عنوان داشت: واقعیت این است که ما با ناترازی‌های بسیار بدی مواجه هستیم؛ ناترازی برق، گاز، محیط‌زیست و پول داریم و ممکن است به بحران تبدیل شود.

درباره یکی از همین ناترازی‌ها یعنی ناترازی انرژی و پس از راه افتادن پویش کاهش دو درجه‌ای دمای منازل، سخنگوی دولت در توئیتر ویدئویی از خود انتشار داد که در آن اظهار داشت: هر یک درجه کاهش دما، معادل صرفه‌جویی ۲۵ میلیون مترمکعب گاز است که با کارکرد یک روز یکی از فازهای پارس جنوبی در تولید گاز برابر است.

به گزارش «دنیای اقتصاد» ایران با وجود برخورداری از منابع عظیم انرژی، به دلیل افزایش مصرف، کاهش تولید و سیاست‌های ناکارآمد، در تامین انرژی مورد نیاز صنایع و مردم با مشکلات اساسی روبه‌رو است. میزان ناترازی گاز طبیعی در اوج مصرف به ۳۱۵میلیون مترمکعب در روز رسیده که نه‌تنها به قطعی‌های گسترده برق و گاز در فصول سرد و گرم منجر شده، بلکه صنایع بزرگ مانند پتروشیمی، سیمان و فلزات را به تعطیلی یا کاهش تولید کشانده است. در این میان، تولید بنزین نیز با چالش‌های مشابهی مواجه است. افزایش تقاضا و کاهش ظرفیت تولید پالایشگاه‌ها، کشور را به سمت تولید بنزین بی‌کیفیت سوق داده که علاوه بر آسیب به وسایل نقلیه، تاثیرات مخربی بر محیط‌زیست به همراه داشته است.

به گزارش خبرگزاری «مهر»، مدیر اتحادیه سوخت‌های جایگزین درباره ناترازی بنزینی اخیرا اظهار داشته با وجود اینکه تولید بنزین ۱۱۰ میلیون لیتر است اما مصرف آن به ۱۳۵ میلیون لیتر رسیده که بیانگر شکاف بیش از ۲۰ میلیون لیتری است و اگر این روند ادامه داشته باشد تا سال ۱۴۰۸ مصرف به ۲۵۰ میلیون لیتر می‌رسد.

به گزارش «ایرنا»، رئیس پژوهشگاه نیرو نیز اواسط مهرماه امسال با بیان اینکه امسال ناترازی برق به ۱۹ هزار مگاوات رسید، پیش‌بینی کرده سال آینده این عدد به ۲۵ هزار مگاوات برسد.

همچنان که اشاره شد، ناترازی‌ها تنها در حوزه انرژی نیست. به گزارش «آرمان امروز» یکی از مهم‌ترین ناترازی‌های اقتصادی در ایران، عدم تناسب بین درآمدها و هزینه‌های دولت و خانوارها است. دولت به دلیل وابستگی به درآمدهای نفتی و نوسانات قیمت جهانی نفت، با کسری بودجه مواجه است.

«عبدالناصر همتی» وزیر اقتصاد رقم کسری بودجه ۱۴۰۳ را  ۸۵۰ هزار هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. این کسری بودجه به نوبه خود منجر به افزایش بدهی‌های عمومی و کاهش سرمایه‌گذاری‌های عمومی می‌شود. از سوی دیگر، خانوارها نیز به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی و تورم بالا، با مشکلات جدی در تأمین نیازهای اولیه خود مواجه‌اند.

ناترازی رشد اقتصادی بین بخش‌های مختلف نیز خود می‌تواند ریشه بحران‌های اقتصادی باشد. رشد اقتصادی در ایران به‌طور نامتوازن بین بخش‌های مختلف اقتصادی اتفاق می‌افتد. در حالی که بخش‌های مانند نفت و گاز و خدمات مالی رشد قابل توجهی داشته‌اند، بخش‌های تولیدی و کشاورزی با چالش‌های جدی مواجه‌اند. این ناترازی نه تنها به بیکاری و نابرابری درآمدی منجر می‌شود بلکه به کاهش بهره‌وری کل اقتصاد نیز آسیب می‌زند.

مرتبط:

اسب زین‌شده یا تیرخورده؟

جیب مردم؛ دقیق‌ترین دماسنج اقتصادی

توزیع نابرابر درآمد در ایران یکی دیگر از چالش‌های جدی است. تفاوت‌های فاحش در درآمد بین اقشار مختلف جامعه، نارضایتی اجتماعی و اقتصادی را به همراه دارد. این نابرابری‌ها به‌ویژه در مناطق محروم و روستایی مشهود است.

بازار کار نیز ایران با چالش‌های متعددی مواجه است. نرخ بیکاری بالا، به‌ویژه در میان جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، یکی از این چالش‌ها است. همچنین، عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار با نیازهای بازار نیز به مشکلات موجود دامن می‌زند.

ناترازی مالی یکی نیز از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران است که به عدم تعادل در بودجه دولت و افزایش بدهی‌های عمومی مربوط می‌شود. دولت به دلیل کاهش درآمدهای نفتی و تحریم‌های بین‌المللی با کسری بودجه مواجه است. این کسری به نوبه خود منجر به افزایش چاپ پول و تورم بالا شده است. در نتیجه، قدرت خرید مردم کاهش یافته و معیشت خانوارها تحت فشار قرار گرفته است.

ناترازی تجاری هم به عدم توازن در صادرات و واردات کالاها و خدمات اشاره دارد. با وجود منابع غنی طبیعی و توانمندی‌های صنعتی، ایران با مشکلاتی در صادرات مواجه است. تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، دسترسی به بازارهای جهانی را دشوار کرده و به کاهش صادرات غیرنفتی منجر شده است. از سوی دیگر، واردات کالاهای مصرفی و مواد اولیه به دلیل نیاز صنعت داخلی همچنان ادامه دارد که این موضوع باعث افزایش کسری تراز تجاری می‌شود.

بنابر اعلام رئیس کل گمرک، طی نیمه نخست امسال کسری تراز تجاری (بدون نفت) نزدیک به ۷ میلیارد دلار بوده است.

ناترازی‌های اقتصادی در ایران به‌ویژه در زمینه‌های درآمد و هزینه، رشد اقتصادی بین بخش‌های مختلف، توزیع درآمد، بازار کار و نظام بانکی، به چالش‌های جدی برای توسعه پایدار کشور تبدیل شده است. برای حل این ناترازی‌ها، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ وجود دارد که شامل اصلاحات ساختاری، بهبود مدیریت منابع و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و نیروی کار باشد. با اجرای این راهکارها، می‌توان به بهبود وضعیت اقتصادی ایران و تحقق رشد پایدار و متوازن امیدوار بود.