آسیب‌پذیری غربی‌ها مقابل برنامه ۸۶۳ حزب کمونیست

همزمان با شدت یافتن تنش های سیاسی، تجاری، اطلاعاتی و سایبری کشورهای غربی و در راس آنها ایالات متحده با چین بار دیگر توجهات مقامات غربی به فعالیت های اطلاعاتی و جاسوسی این قدرت نوظهور جهانی جلب شده است؛ موضوعی که از ارزش تحلیلی و استراتژیک در بررسی روابط کشورهای غربی با دولت چین برخوردار است.

شواهد و قرائن موجود حکایت از آن دارد که بخش اعظم جاسوسی چین به‌خصوص جاسوسی انسانی این کشور تحت تأثیر حزب کمونیست و برای تحقق جایگاه نوین چین در نظام بین الملل است.

حزب کمونیست در سال ۱۹۸۶ پروژه «برنامه ۸۶۳» را که هدف آن دستیابی به فناوری ها و علوم غربی به هر شیوه و روش ممکن است، آغاز کرد. در راستای این برنامه مقرر شد ضمن ارتباط با دانشجویان بورسیه چین در کشورهای خارجی از آنها برای جاسوسی علمی در جهت تحقق اولویت های استراتژیک چین استفاده شود.

سازمان های ضد جاسوسی آمریکا بارها در رابطه با این برنامه تاریخی موضع گیری کرده و آن را مقدمه سیاست های چین در سرقت فناوری و اطلاعات حساس آمریکا توصیف کرده است. بعدها با ایجاد فناوری های نوین جاسوسی، حزب کمونیست چین مروج و حامی روش‌های نوین جاسوسی و سرقت اطلاعات بوده که جاسوسی سایبری مهم‌ترین بعد آن است.

در کلیت امر حزب کمونیست چین در کنار جاسوسی دانشجویی، شرکت‌های گسترده ای در آمریکا و سایر کشورهای هدف به‌منظور جمع آوری اطلاعات ایجاد کرده؛ قدرت قابل‌توجهی در حوزه سایبری به دست آورده؛ سرمایه گذاری عظیمی در حوزه هوش مصنوعی، ماهواره های جاسوسی و صنعت تصویربرداری فضایی انجام داده و با تصویب مجموعه قوانینی شرکت‌های خارجی را مجبور به ارائه اطلاعات کرده که همگی برای تصاحب فناوری های نوین بوده است. تمام این شواهد حاکی از آن است که هدف حزب کمونیست چین با وجود چندین دهه مصالحه اقتصادی با آمریکا همچنان ادامه برنامه ۸۶۳ در ابعاد گسترده است؛ برنامه ای که با استفاده از ابزار جاسوسی رسیدن به بزرگ‌ترین قدرت دنیا را هدف گیری کرده است.

در آن طرف منازعه، استیصال و درماندگی غرب در مقابله با قدرت جاسوسی و اطلاعاتی چین نیز آنها را مجبور کرده سیاست مصالحه و رقابت مخفی با چین را کنار بگذارند. در این راستا پنج کشور پیشرو اطلاعاتی غربی با تشکیل ائتلافی اطلاعاتی موسوم به گروه «پنج چشم» (Five Eyes) متشکل از کشورهای آمریکا، کانادا، انگلیس، نیوزلند و استرالیا جهت مقابله با نفوذ چین، همکاریها و مشارکت اطلاعاتی بین خود و همچنین با برخی از کشورها ازجمله آلمان، ژاپن و فرانسه را در دستور کار امنیتی خود قرار داده اند؛ تاکتیکی که گفته می شود در پاسخ به سیاست های تهاجمی چین اتخاذ شده است.

براساس گزارشی که به تازگی اتاق فکر «سی وی تاس» (Civitas ) منتشر کرد، تصریح شده که نظارت بر روابط بین موسسات آموزش عالی انگلیس و چین بسیار ناکافی است و نتایج تحقیقات حوزه فناوری و تکنولوژیکی انگلیس ممکن است به طور ناخواسته از طریق حمایت مالی و تحقیقاتی در اختیار ارتش چین و سازمانهای اطلاعاتی این کشور قرار بگیرد. در این گزارش همچنین آمده است  چین در حال نشان دادن توسعه سریع حوزه های فناوری، نظامی و رشد توانایی های خود در استقرار ، هدایت و نگهداری نیروهای نظامی خود در خارج از خاک خود است.

نویسندگان این گزارش هیچ اسمی از فرد، موسسه یا دانشگاه انگلیسی نبرده اند و ضمن رد در اختیار گذاشتن آگاهانه نتایج تحقیقات حساس با موسسات چینی برای استفاده در فعالیت های نظامی چین، خطراتی را که ممکن است از این طریق منافع ملی بریتانیا را تهدید کند برجسته کرده اند.

دولت لندن نیز در بیانیه ای اعلام کرد که پروتکل ها و قوانین لازم بر نظارت و کنترل بر همکاریها و تبادل اطلاعات موسسات پژوهشی و دانشگاهی این کشور با دانشگاههای چینی از قبل وجود دارد و انتظار می رود دانشگاه ها آنها را دنبال کنند.

چندی پیش نیز سازمان های اطلاعاتی کانادا نگرانی مشابهی را مطرح کرده اند. سرویس اطلاعاتی کانادا (CSIS) با انتشار بیانیه ای در اواسط سال ۲۰۲۰ در رابطه با تهدیدهای امنیتی شکل گرفته در دانشگاه های این کشور هشدار داد و اعلام کرد تحقیقات مشترک نهادهای دانشگاهی کانادا به‌خصوص با نهادهای چینی منافع ملی این کشور را در معرض تهدید قرار داده است. اطلاعات ارائه‌شده نشان می دهد در حال حاضر ۹ نهاد کانادا با محققانی از نهادهای نظامی چین، ازجمله دانشگاه مهندسین ارتش آزادی‌بخش چین، کالج دفاع هوایی چین و دانشگاه ملی تکنولوژی دفاعی این کشور همکاری دارند.  این نگرانی به این دلیل است که سیاست های دانشگاهی کانادا از انتشار آزاد نتایج تحقیقات حمایت می کند و این رویه سبب نگرانی های زیادی شده و موجب شده دانشگاه های کانادا به هدف سرویس های اطلاعاتی چین در جمع آوری اطلاعات تبدیل شوند.