شیرها و کرکس ها

ایران مامن: کاری به گذشته های دور و نزدیک و دوره های مصیب‌باری مثل قحطی جنگ جهانی و حمله مغول‌ها به ایران نداریم اما مشخصا سخت‌ترین روزهای چهل سال اخیر را از سر می گذرانیم.

سختی این روزها چنان است که سردمداران و مسئولان خرد و کلان هم به بی‌سابقگی آن اذعان دارند؛ کسانی که می‌بایست پیش‌تر تدبیر امور می‌کردند و اکنون هم بسیاری چشم به آنان دوخته‌اند که برای سامان این اوضاع آشفته چه در سر دارند و چه می‌کنند. البته خیلی‌ها هم دیگر از آنان امید بریده و چشم به آسمان دوخته اند تا شاید اتفاقاتی آن سوی کشور مثل رای نیاوردن رئیس‌جمهور کنونی آمریکا تغییری در اوضاع به وجود آورد.

در این آشفته‌بازار، بسیاری اوضاع جامعه را به جنگلی با قانون خاص خود تشبیه می‌کنند که همه باید برای بقا بکوشند. مقصود معاذالله تشبیه مقام اشرف مخلوقات به اهالی جنگل نیست بلکه از نظر خصال و احوال، شرایط به گونه‌ای است که بسیاری در جامعه امروز مجبورند شیر باشند و همچون شیر زندگی کنند.

از طبقات محروم جامعه که گام به گام در حاشیه به عقب رانده می‌شوند و اخباری همچون پشت‌بام‌نشینی و چادرنشینی آن ها به گوش می‌رسد تا صاحبان سرمایه و املاک و صنایع بزرگ، امروز با نبردی بی امان برای بقا دست و پنجه نرم می کنند.

شاید تشبیهی بی‌راه نباشد که بگوییم، اغنیا برای حفظ سرمایه و دارایی‌هایشان، طبقه متوسط برای سقوط نکردن در قعر فقر و بی‌چیزها برای فرار از نیستی مجبورند مانند شیر زندگیشان را به دندان کشیده و جانانه با مشکلات و مصائب روزافزون بجنگند.

این روزها مرد و زن، پیر و جوان یا کودک و بالغ ندارد، آینده‌ای مشخص و دورنمایی واضح به چشم نمی آید و برای ادامه ناگزیر باید شیر بود.

با این حال، بعضی ترجیح می دهند از دردسرهای شیر بودن و مسئولیت ها و ملاحظات آن دوری کنند. این دسته در هر صنف و دسته و قومیت و جنسیت و … گزینه دوم را انتخاب کرده اند یعنی کرکس‌وار زنده کننده و از هر موقعیتی بدون هیچ مسئولیت فردی و اجتماعی بیشترین استفاده را ببرند.

در این جنگل بی‌قانون برای کرکس‌ها یا به عبارت بهتر لاشخورها «فرصت» حرف و آخر را می‌زند. نکته قابل تامل اینکه تفکر و سبک کرکس‌وار در هر حرفه و صنف و دسته‌ای به چشم می‌آید.

نگاهی آسیب‌شناسانه به حرفه خبر و روزنامه‌نگاری و اهالی آن که در این وضعیت آشفته با امید و اعتماد و آگاهی مردم به شکلی بی‌سابقه و حساس سر و کار دارند، مع الاسف وجود سبک کرکس‌وار را به چشم می‌بیند.

طنز تلخ ماجرا اینکه شماری از خبرنگاران و اهالی قلم که تحت عنوان خبرنگاران ضدفساد خود را معرفی می‌کنند و طرفداران و دنبال‌کنندگان چند هزار‌نفری را در شبکه های اجتماعی به دنبال می‌کشند، خود گاه بر شوری آش فساد و زخم‌هایی از جنس بیکاری و بیخانمانی و ناامیدی و … نمک می‌پاشند.

یکی از ترفندهای سبک کرکس‌وار در عرصه خبر،  نشان کردن افراد صاحب‌نام یا صاحب‌منصب برای طراحی حملات رندانه و مستمر جهت باج‌ستاندن از آن‌ها است؛ اهداف مورد نظر می‌توانند از میان سیاسیون بدنام یا زیرِ تیغ، افراد درگیر در پرونده‌های فساد و حتی مدیرانی بی‌حاشیه انتخاب شوند و به تناسب هدف توئیت و خبرپراکنی و … قرار گیرند.

از قلق‌های این پروژه «ضدفساد»! می‌توان به طرح چنین ادعاهایی اشاره کرد که پیرامونیان «طعمه مورد» نظر پیشنهاد رشوه‌هایی نگین به خبرنگار ضدفساد داده اند تا دهان او را ببندند.

ماجراهایی از این دست که بیشتر تداعی کننده داستان «رجل سیاسی» از مرحوم «محمدعلی جمالزاده» است، هم نرخ خبرنگار ضدفساد را بالا می‌برد و هم بر فشار روی طعمه مورد نظر می‌افزاید.

در چنین شرایطی توافقی پنهانی میان خبرنگار ضدفساد و طعمه مورد نظر معمولا غائله را برای همیشه یا مدتی ختم می‌کند. بهترین چاره هم برای مدیرانی که حسابشان پاک است سکوت و بی‌توجهی است چرا که لازمه مسئولیت در این دوره یا هر دوره دیگری پذیرش الزامات آن از جمله فحش خوردن و مواجهه به انواع اتهامات است.

در سوی دیگر ماجرا اما تضادی فاحش میان آنچه رسالت خبرنگاری خوانده می‌شود با سبک کرکس‌وار زندگی به چشم می‌آید که تیزی آن آخرین رشته‌های امید و اعتماد را از هم گسسته و شیر بودن را بیش از پیش دشوار می‌سازد.

سیدمحمد موسی‌کاظمی مدیرمسئول ایران مامن