شگفت‌آورتر از کلمه؟

«در آغاز کلمه بود و کلمه با خدا بود و کلمه خدا بود» (انجیل) و به راستی که کلمه خداست، کلمه خالق است با تمام صفات خداگونگی، رحمان، رحیم، جبار، منتقم و …

کلمه خالق تمامی مفاهیم و عواطف جهان انسانی است. کلماتند که دریا‌ها را می‌شکافند، کوه‌ها را جا‌به‌جا می‌کنند و قلب‌ها را از جا می‌کنند. کلماتند که قادرند افراد یک ملت را از جا بکنند، بشورانند، آرام کنند یا چهره‌ی جنگ و مرگ را چنان بیارایند که انسان‌ها مشتاقانه به استقبال‌شان بروند.

جهان چیزی نیست جز مفاهیمی که در کلمات جاری می‌شوند. ما حتی خویش را در آیینه کلام دیگری می‌شناسیم.

کلمه خداوندگار بشرِ متفکر است، معجزه‌ی انسان است، چه کسی جز انسان می‌تواند با چند کلمه شبیه «دوستت دارم»، «از تو ممنونم»، «به تو افتخار می‌کنم» و… روان یک انسان را به اوج لذت برساند یا برعکس، با کلمات پلید و زشت او را به زمین بکوبد.

حالا آنقدر در بیان پیشرفته شده‌ایم که لازم نیست کلمات را عریان و پوست‌کنده به کار ببریم. بلد شده‌ایم کلمات زشت را لای زرورق بپیچانیم. یادگرفته‌ایم چاقوی تیز کلمه را چطور در هوا بچرخانیم و ناگهان فرو بیاوریم. می‌دانیم چگونه با چینش کلماتِ به ظاهر خوب، خشم و نفرت‌مان را به تن حریف فرو کنیم.

گاهی لازم نیست به کسی ناسزا بگویی تا او را خرد کرده باشی. گاهی لحن و زمان و مکان کلمه به تنهایی کفایت می‌کند برای زخم زدن. گاهی می‌توانی بی‌آنکه محکوم به بی‌ادبی شوی بی‌ادب باشی. می‌توانی شخصیت و حرمت کسی را با جملات شیک لگدمال کنی و بعد بگویی چیزی نگفتم! و حتی با تعجب وانمود کنی طرف مقابل بی‌جهت حساس است و موضوعات را بزرگ می‌کند.

این قابلیتی است که بشر در کنار اختراع انواع ماشین‌ها و نظامات اجتماعی، فرستادن سفینه به فضا یا تسخیر تمام عناصر جدول تناوبی، به شدت در آن پیشرفت کرده است؛ دانشِ به کارگیری کلمات، برای اینکه دیگری را محکوم کند، طرد کند، بشکند، یا بکُشد، آن‌هم بدون قطع عضو و خونریزی. فقط با چند کلمه‌ی کوتاه. راست است که کلمات بیش‌تر گلوله‌ها آدم کشته‌اند.

کوثر شیخ نجدی