اولین قربانی‌های تغییرات اقلیمی

از منافع تغییر اقلیم این است که مناطق دارای فصول سرد و یخبندان متعادل می‌شوند یا شاید برخی نواحی از گرما و خشکسالی همزمان و مفرط رهایی یابند. این در حالی است که وزن پیامدهای منفی تغییر اقلیم برای انسان‌ها مخصوصا سلامتشان بیشتر است.

تغییرات آب‌و‌هوایی از بزرگ‌ترین تهدید‌ها برای سلامت انسان شناخته می‌شود تا جایی که آن را حتی خطرناک‌تر از برخی ویروس‌ها می‌دانند و محققان در سال‌های اخیر دریافته‌اند که بیش از نیمی از بیماری‌های انسانی مانند تب دنگی، هپاتیت، ذات‌الریه، مالاریا و زیکا می‌تواند در اثر تغییرات اقلیمی تشدید شود. بنابراین چنین پدیده‌ای بر تمامی جوانب زندگی انسان اثرگذار است. البته تأثیر این تغییرات بر سلامتی حسب شرایط جغرافیایی، توپوگرافی و آسیب‌پذیری هر منطقه متفاوت است و سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که، بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰ سالانه حداقل ۲۵۰ هزار مرگ‌ومیر بیشتر به دلیل تغییرات آب‌و‌هوایی رخ خواهد داد.

نتایج برخی مطالعات با این احتمال همراه است که بیش از ۲۰۰ بیماری در انسان‌ها به دلیل پدیده‌‌  تغییر اقلیم شایع‌ می‌شود و بشر امروز دائما با همه‌گیری‌های مختلفی درگیر است. ازاین‌رو چند سالی است گرمایش جهانی و تغییر اقلیم به‌عنوان یکی از پربحث‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی توجهات جهانی را به خود جلب کرده و کارشناسان مختلف، تأثیرات منفی این پدیده را روی موجودات گیاهی و جانوری بررسی و نسبت به آن هشدار می‌دهند.

مرتبط:

برنده و بازنده تغییرات اقلیمی خاورمیانه

ما در میانه جنگ لانینا با ال‌نینو

در چنین شرایطی، در کشور ما نیز مطالعاتی پراکنده در رابطه با اثرات تغییر اقلیم بر سلامت صورت گرفته و البته به نظر می‌رسد اتخاذ سیاست‌های مؤثر و تصمیمات کاربردی در‌خصوص سازگاری و جلوگیری از اثرات سوء این پدیده بر سلامت، کمتر مورد‌توجه قرار‌گرفته و این درحالی است که افزایش جمعیت سالمندان، افزایش حوادث طبیعی و توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های سلامت و عدم آگاهی عمومی جامعه می‌تواند در شرایط تغییرات اقلیمی، سیستم سلامت را پرهزینه و گرفتار روندی فرسایشی کند.

رشد سالمندی جمعیت، با ضریب سالمندی یا شاخص سالخوردگی جمعیت که بیانگر تعداد افراد ۶۰ ساله و بالاتر به ازای ۱۰۰ نفر جمعیت زیر ۱۵ سال است، نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵ این شاخص از ۱۲ به ۳۹ افزایش‌یافته و نسبت جمعیت سالمند طی حدود ۲۰ سال آینده، از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسید و دو برابر می‌شود.

درباره خطرات پیش روی سالمندان باید گفت ازآنجایی‌ که سیستم تنظیم حرارت بدن سالمندان به‌درستی عمل نمی‌کند، پاسخ آن‌ها به امواج گرما و سرمای شدید منجر به افزایش مرگ‌و‌میر در سالمندان به‌ویژه در افراد مبتلابه فقر و بیماری می‌شود. علاوه بر این، کاهش توانایی سالمندان در حذف آلاینده‌ها از بدن و کاهش ظرفیت ریه موجب افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی به دلیل آلودگی هوا و همچنین کاهش عملکرد شناختی می‌شود. در رویداد‌های شدید آب‌و‌هوایی، سوای پیامدهای مستقیم بلایا، احتمال قطع یا مشکل دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و همچنین افسردگی یا شوک پس از سانحه نیز وجود دارد. این درحالی است که واکنش این گروه جمعیتی جدا از تغییرات عملکرد فیزیولوژیکی به دلیل ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی مانند فقر، سطح تحصیلات پایین، کمبود یا نبود خانواده و عدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی تشدید می‌شود.

گروه‌های حساس و آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیم  تنها سالمندان نیستند بلکه این تغییرات کودکان و زنان باردار را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و نیز اقشار گوناگونی که با فشارهای زیادی مخصوصا طی سال‌های اخیر مواجه بوده‌اند مانند کادر درمان.

تحقیقات گسترده در بخش مراقبت‌های بهداشتی و زیرساخت‌های سلامت عمومی پس از شیوع جهانی پاندمی نشان داد که ناکافی بودن سرمایه‌گذاری در این حوزه و کمبود نیروی انسانی آموزش‌دیده چطور می‌تواند به یک فاجعه جهانی منجر شود. پرستاران و گروه‌های وابسته به‌سلامت، هم در محیط کار و هم در ساعات طولانی کار سخت و فرسایشی در گروه‌های پرریسک قرار دارند.

تغییرات اقلیمی همچنین می‌تواند کیفیت هوا را از طریق افزایش وقوع آتش‌سوزی‌های جنگلی، سطوح بالا‌تر ازن و الگو‌های آلاینده تغییر داده بدتر کند. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا به‌ویژه ذرات ریز و ازن سطح زمین با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی از‌جمله حملات قلبی، سکته مغزی و نارسایی‌های قلبی مرتبط است.