نه جنگ نه صلح! این برزخ سه سال ادامه خواهد یافت؟

آتش‌بس‌های شکننده وضعیتی است که در نقاط مختلف خاورمیانه میان بازیگران متخاصم برقرار است؛ حماس و متحدانش در نوار غزه با وجود توقف درگیری با اسرائیلی‌ها حاضر به خلع سلاح و پذیرفتن قواعدی نیستند که رئیس‌جمهور آمریکا برای پایان جنگ وضع کرده است.

در لبنان، درگیری‌های سیاسی و حملات پراکنده رژیم به مناطق جنوبی ادامه دارد و این تهدید تکرار می‌شود که در صورت مقاومت حزب الله برابر پروسه خلع سلاح، اسرائیل به زودی به لبنان حمله خواهد کرد.

در یمن، حملات انصارالله متوقف شده اما سایر نقاط این کشور درگیر کش‌وقوس‌های میان اخوانی‌ها و گروه‌های وابسته به امارات و عربستان است.

در راس محور مقاومت هم بسیاری از ناظران، ایران را درگیر وضعیت نه جنگ نه صلح می‌دانند؛ وضعیتی که تارنمای رهبر انقلاب درباره آن می‌نویسد: «نه جنگ و نه صلح» فقط اصطلاحی سیاسی نیست؛ بلکه حالتی فرساینده است که به رخوت، بی‌تصمیمی و بی‌عملی می‌انجامد. در چنین فضایی پروژه‌ها نیمه‌کاره می‌مانند، تصمیم‌ها به نتیجه نمی‌رسند و امید اجتماعی تحلیل می‌رود. و چنین وضعیت برزخ‌گونه‌ای همان چیزی است که تداوم آن مطلوب دشمن است پس برای تحمیل آن بر ما برنامه‌ریزی میکند و از طریق عملیات روانی در رسانه‌ها و به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی بر آن می‌دمد تا مبادا لحظه‌ای از تب‌وتاب بیفتد.

نمود این فضا در اقتصاد کشور، ریزش توقف‌ناپذیر ارزش پول ملی و رشد سرسام‌آور تورم است که دولت را ناچار به تحرکاتی کرده از جمله گران‌کردن بخشی از بنزین تزریقی به بدنه یارانه‌بگیر کشور، حذف دهک‌های بالای درآمدی و دادن کالابرگ به دهک‌های پایین برای کاهش هزینه‌ها؛ اقداماتی که به نظر نمی‌رسد بار چندانی را از دوش دولت بردارد و بتواند تحولی جدی را در وضعیت موجود کشور و جامعه پدید آورد.

برخی هم می‌گویند تا زمانی که راهکارهایی مانند ریزش ریال برای جبران کسری بودجه و به صرفه کردن واردات کالاهای تحریمیِ ایران برای معدود مشتریان خارجی، در صدر راهکارهای سیاستگذاران قرار دارد، نمی‌توان چشم‌اندازی را برون‌رفت از وضعیت موجود انتظار داشت.

نقل قول‌هایی که از کشمکش‌های میان «مسعود پزشکیان» و منتقدان اصلاح‌طلب او در نشست اخیر رئیس‌جمهوری با فعالان سیاسی طی روزهای گذشته مطرح شده نشان می‌دهد که با وجود انتظار بسیاری برای گشایش مجدد باب مذاکره با آمریکا و کاهش فشار تحریم‌ها، دولت واشنگتن اعمال محدودیت‌های جدی بر قدرت موشکی جمهوری اسلامی را خواستار شده که عملا موجب بن بست میان دو طرف شده است.

در این ارتباط، «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با رسانه روسی  از توقف تماس‌ها با ویتکاف خبر داده و گفته است: به این نتیجه رسیدیم که دیگر کافی است، آن‌ها آمادگی یک توافق عادلانه را ندارند.

از سوی دیگر و همچنان که در سند جدید امنیت ولی آمریکا تصریح شده، گویا مقابله با تهران به نوعی به اسرائیل برونسپاری شده و همین وضعیت نه جنگ نه صلح را تشدید می‌کند.

جمع‌بندی مولفه‌های کنونی دخیل در شکل‌دادن به اوضاع سیاست خارجی و اقتصاد ایران این نتیجه را به دست می‌دهد که تا انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری در آمریکا (اواخر ۲۰۲۸) و کنار رفتن «دونالد ترامپ» وضعیت فعلی پابرجا خواهد بود؛ زیرا دولت کنونی آمریکا نشان می‌دهد قصدی برای انجام معامله با تهران ندارد و پس از ادعای نابودی تاسیسات هسته‌ای ایران، دست کم در سیاست اعلانی خود مقابله با آنچه را «تهدید فوری از جانب جمهوری اسلامی» می‌خواند، به کناری نهاده است.

از دید آمریکا و اسرائیلی‌ها، ایران با تحریم‌های شدیدی که از دوره اول ترامپ وضع و در دولت دوم وی اجرایشان به شکلی سختگیرانه ادامه دارد، در وضعیت آچمز قرار گرفته و در حالت نه جنگ و نه صلح، روندی فرسایشی را در حالتی تدافعی در پیش گرفته که کمترین تهدید را برای غربی‌ها به همراه خواهد داشت.

در چنین وضعیتی، تنها یک ابتکار بی‌سابقه یا رخداد غیرمنتظره می‌تواند این وضعیت فرسایشی را در هم شکسته و دورنمای متفاوتی را پیش روی حرکت کشور قرار دهد.