درگیری‌ مرزی با طالبان و سوءمحاسبات اطلاعاتی

«اختلاف مرزی بین مرزنشینان موجب تیراندازی در حوزه مرز سیستان شد که با هماهنگی مرزبانان دو طرف موضوع مدیریت شده و پایان یافت.» ؛ این اظهارنظر رسمی از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه درباره درگیری‌های بود که روز چهارشنبه دهم آذرماه در مرز ایران و افغانستان رخ داد.

همزمان با این اطلاع‌رسانی رسمی درباره درگیری‌های اخیر، اخبار دیگری هم مخابره شد که از شدت زد و خوردها حکایت داشت و حتی مدعی تسخیر چند پاسگاه ایران در مرز نیمروز بود.

برخی رسانه‌های افغانستانی درباره کم و کیف درگیری‌ها، اطلاعاتی منتشر ساختند از جمله اینکه دو طرف توپخانه‌هایشان را علیه یکدیگر به راه انداخته‌اند و طالبان خودروهای زرهی بازمانده از آمریکایی‌ها را برای جنگیدن در برابر مرزبانان ایرانی به ولایت نیمروز اعزام کردند.

بروز این درگیری‌ها به سرعت نگاه‌ها را به سمت تحلیلگران و مقامات رسمی برد که طی ماه‌های اخیر با رویکردی مثبت نسبت به طالبان نگریسته و بعضا از روی‌کار آمدن این گروه در افغانستان استقبال کرده بودند.

به دنبال سقوط کابل در نیمه اوت ۲۰۲۱ (مردادماه امسال) طیفی از سیاسیون در تهران از تغییر طالبان نسبت به دهه ۹۰ سخن گفته و گروهی هم از آن استقبال کردند.

درگیری‌های دهم آذر فرصتی را فراهم آورد تا منتقدان و مخالفان طالبان به تخطئه نظر طرف مقابل پرداخته و تهدید سیطره این جریان برای افغانستان برای ایران را باز هم یادآور شوند.

در این میان پرسش اساسی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد اینکه بررسی و نگاه‌های موجود در ایران و در دستگاه تصمیم‌سازی تهران به تحولات افغانستان برآمده از تحلیل‌های اطلاعاتی است یا اهداف سیاسی و منطقه‌ای؟

این در حالی است که بسیاری از تحلیل‌های اطلاعاتی طی ماه‌های اخیر درباره تحولات افغانستان با گذشت زمان خطاهای فاحش خود را آشکار ساخته‌اند.

مروری بر اخبار و اطلاعات مربوط به سازمان‌های اطلاعاتی در ماه‌ها و هفته‌های گذشته نشان از آن دارد که تقریباً تمام سازمان‌های اطلاعاتی غربی تصرف پایتخت افغانستان توسط طالبان را در مدت زمان کوتاه غیرممکن و نامحتمل ارزیابی کرده بودند.

این ناکامی اطلاعاتی در حالی رخ داده که رئیس‌جمهور ایالات‌متحده که طبیعتاً دقیق‌ترین گزارش‌های اطلاعاتی در اختیارش قرار می‌گیرد در هشتم ژوئیه تأکید کرده بود خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان مشابه عقب‌نشینی آمریکا از سایگون (سال ۱۹۷۵ و در اواخر جنگ ویتنام) نخواهد شد؛ ادعایی که نادرستی آن با تصرف کابل توسط طالبان در روز ۱۵ اوت اثبات شده است.

بُهت و حیرت مقامات آمریکایی تا بدان جا پیش رفت که رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا با اشاره به اینکه «من یا دیگر افراد، چیزی مشاهده نکردیم که نشان‌دهنده فروپاشی این ارتش و این دولت در یازده روز باشد.»، بیش‌ازپیش پیکان انتقادات خود را به سمت سازمان‌های اطلاعاتی این کشور نشانه رفت. این اعتراف بی‌سابقه به ناکامی اطلاعاتی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکایی به‌خوبی چرایی خروج سراسیمه نیروهای آمریکایی از کابل و افغانستان را تبیین می‌کند.

نکته بسیار عجیب‌تر درباره ناکامی سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای غربی آنکه سازمان اطلاعاتی آلمان حتی تا دو روز پیش از تصرف کابل توسط نیروهای طالبان ارزیابی دقیقی از اوضاع افغانستان نداشته و مدعی شده بود فرایند تصرف کابل توسط طالبان حداقل تا ماه سپتامبر زمان خواهد برد. نماینده سازمان اطلاعات آلمان در ماه ژوئن (دو ماه پیش از تصرف کل افغانستان توسط طالبان) بر این باور بوده که تصرف کامل افغانستان توسط طالبان بین ۱۸ تا ۲۴ ماه طول خواهد کشید. گفته می‌شود که ارزیابی ناصحیح سازمان اطلاعات آلمان عملاً باعث تأخیر در انتقال شهروندان آلمانی ساکن افغانستان و همچنین همکاران محلی نهادهای آلمانی در آن کشور شد.

به گزارش ایران مامن، در همین باره رئیس ام‌ای۶ (سرویس امنیت خارجی بریتانیا) در تازه‌ترین اظهارنظر خود گفته اگر همه رهبری طالبان مامور مخفی ما می‌شدند بازهم سقوط غافلگیرانه کابل قابل پیش‌بینی نبود.

حال در ایران نیز این نگرانی عنوان می‌شود که مشابه بلای اطلاعاتی که بر سر غربی‌ها آمد، این بار در زمینه رفتارهای آتی طالبان برای تهران تکرار شود مگر آنکه پشت پرده و ملاحظات سیاسی چیز دیگری باشد.