سقوط خان همسایه کار آمریکایی‌ها است یا ارتش؟

دولت پاکستان دیروز با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «عمران خان» دیگر سمت نخست‌وزیری این کشور را برعهده ندارد. با این حال، عمران خان تا زمان انتصاب نخست‌وزیر موقت در این سمت باقی خواهد ماند.

بر اساس اعلام رسمی در اسلام‌آباد، انتخابات پارلمانی ظرف ۹۰ روز آینده برگزار خواهد شد. پیشتر عمران خان در پی تلاش مخالفان برای برکناری وی از قدرت که با مخالفت پارلمان روبه رو شد، از رئیس جمهور این کشور خواسته بود پارلمان را منحل و انتخابات جدیدی را برگزار کند.

به گزارش «بی بی سی» سه دلیل عمده درباره بحران سیاسی پاکستان را شاید بتوان بدین گونه خلاصه کرد: از دست‌دادن اکثریت در پارلمان، نارضایتی از سوءمدیریت در دولت (و به تبع آن برخی از نارضایتی‌ها در بین مردم درخصوص عملکرد به ویژه اقتصادی دولت) و از همه مهم‌تر کشمکش و اختلاف‌نظر بین آقای خان با ارتش.

در تازه‌ترین مورد از این اختلاف نظر می‌شود به صحبت‌های اخیر قمر جاوید باجوه، فرمانده پرقدرت ارتش، اشاره کرد که گفته بود حمله روسیه به اوکراین باید هرچه سریع‌تر متوقف شود، برخلاف آن، حکومت غیرنظامی پاکستان نه تنها این حمله را محکوم نکرد، بلکه روز آغاز حمله روسیه به اوکراین، عمران‌خان در مسکو بود و با پوتین دیدار داشت.

موضوع اصلی اختلاف شاید ریشه در تعیین رئیس تازه دستگاه استخبارات ارتش پاکستان، (آی‌اس‌آی) داشته باشد. در همین زمینه و پس از مدتی کشمکش عمران‌خان در نهایت موافقت کرد که یکی از سه نام پیشنهادی ارتش (ندیم احمد انجم) را به ‌عنوان رئیس آی‌اس‌آی بپذیرد. آن‌طور که مدیحه افضل، تحلیلگر مسائل پاکستان باور دارد، خان طرفدار ادامه کار حمید فیض، رئیس پیشین آی‌اس‌آی بوده است. گویا فیض در رسیدن به قدرت خان در سال ۲۰۱۸ نقش داشته است.

از طرف دیگر دوره ریاست قمر جاوید باجوه بر ارتش پس از یک تمدید سه ساله قرار است هشت ماه دیگر به پایان برسد و گفته می شود که عمران‌خان تصمیم داشته است که حمید فیض جایگزین او شود. ترکیب این فاکتورها اگر صحت داشته باشد، می‌تواند به معنای آن تفسیر و تعبیر شود که خان دیگر تصمیم برای ادامه کار ژنرال اجوه به‌ عنوان رئیس ارتش نداشته است.

از سوی دیگر روزنامه «رای الیوم» چاپ لندن ۶ دلیل آورده و مدعی شده سقوط خان خواست آمریکایی‌ها بوده است. این دلایل عبارتند از؛

یک؛ مخالفت قاطع با توقف حمایت‌ها از جنبش طالبان در افغانستان و پشتیبانی از این جنبش در شکست دادن سریع آمریکا و خروج ذلت بار نیروهای این کشور از افغانستان در سال گذشته.

دو؛ قرار گرفتن در صف کشور چین و پیوستن به ابتکار عمل «کمربند و جاده» و امضای معاهده اقتصادی به قیمت تقریبا ۶۲ میلیارد دلار که همکاری‌های اقتصادی گسترده‌ای را شامل می شود و این کشور را از آمریکا بی نیاز می‌کند.

سه؛ تایید و حمایت از حمله روسیه به اوکراین و سفر به مسکو در آغاز بحران و استقبال گرم ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از وی.

چهار؛ ایجاد روابط راهبردی بسیار قوی با ایران و شکست تحریم‌های تحمیل شده علیه این کشور و طرح اتهام علیه وی مبنی بر «کمک به گسترش برنامه هسته‌ای ایران.»

پنج؛ حمایت کامل از مساله فلسطین و عدم پیوستن به روند عادی سازی روابط با اسرائیل و توافق ابراهیم و همچنین مقاومت در برابر تمام فشارهای آمریکا و کشورهای عربی در این راستا.

شش؛ نپذیرفتن مطالبات متعدد آمریکا مبنی بر تاسیس پایگاه های نظامی در خاک این کشور که مرزهای مشترک با چین دارد.

حالا با برکناری عمران خان گفته می‌شود تشکیل دولتی به رهبری احزاب مخالف می‌تواند باعث ناآرامی اجتماعی شود و طرفداران عمران خان را به خیابان‌ها بکشاند.در یک سناریوی غیرمحتمل و با ریسک بالا هم، ارتش پاکستان می‌تواند قدرت را در دست بگیرد تا به بن بست سیاسی در کشور پایان دهد. این موضوع البته حداقلی است زیرا ارتش تاکنون و تا حد زیادی خود را از درگیری سیاسی در این کشور دور نگه داشته و از این که طرف هریک از احزاب را بگیرد، اجتناب کرده است.