سرگذشت پنج جاسوسی که تاریخ‌ساز شدند

سر «لیندسی هویل» رئیس مجلس عوام انگلیس چندی پیش با انتشار گزارشی از نفوذ جاسوس حزب کمونیست چین در این کشور خبر داد. گزارش او مدعی شد یکی از اعضای سرشناس «انجمن دوستی مردم چین با کشورهای خارجی» که برای نزدیکی با نخبگان خارجی ایجاد شده، ارتباط نزدیکی با پنج نخست‌وزیر انگلیس داشته است.

مطالب و تصاویری که روزنامه «دیلی‌میل» منتشر کرده، می‌گوید «ژیرونگ هو» در میان تشکیلات سیاسی انگلیس جایگاه بالایی داشته و با «بوریس جانسون»، «ترزا می»، «دیوید کامرون»، «گوردون براون» و «تونی بلر» دیدار داشته است.

این گزارش و پس‌لرزه‌های آن در بریتانیا بهانه‌ای شد تا ایران مامن به پنج پرونده مهم و سرنوشت‌ساز جاسوسی در جهان بپردازد.

نفوذی کاخ باکینگهام

سر «آنتونی بلانت» دستیار شخصی ملکه در زمینه هنر و یکی از معتبرترین مورخان هنر بریتانیا بود. همچنین او نفوذ فوق العاده‌ای نیز میان سیاستمداران این کشور داشت. بلانت پس از جنگ دوم جهانی، از طرف پادشاه جرج ششم مأموریت داشت اقلام کلیدی و آثار هنری خانواده سلطنتی را از سراسر جهان جمع آوری سازد؛ وظیفه ای که به طور قابل توجهی در فصل سوم سریال (The Crown) نتفلیکس پوشش داده شده است. او در بالاترین نهادهای بریتانیا نفوذ داشت و مقام شوالیه را دریافت کرده بود. همچنین از سوی نخست وزیر وقت سر «الک داگلاس» از هر گونه تعقیب قضایی مصونیت داشت.

بااین‌حال، سال ۱۹۷۹ نخست وزیر وقت «مارگارت تاچر» اعلام کرد بلانت به جاسوسی برای شوروی اعتراف کرده و اطلاعات بسیار حساسی را در طول جنگ جهانی دوم در اختیار روس ها قرارداده است. او با نام مستعار «مرد چهارم»، یکی از اعضای حلقه جاسوسی کمبریج در دهه ۱۹۳۰ از سوی اتحاد جماهیر شوروی استخدام شده بود.

بلانت در توضیح خیانت خود گفته بود: «اگر از او خواسته می شد، بین خیانت به دوستانش و خیانت به کشورش یکی را انتخاب کند امید داشت جرات خیانت به کشورش را داشته باشد.» احتمالاً منظور او از دوستان، همراهان و عوامل نفوذی روسیه در دانشگاه کمبریج بوده است. بلانت در سال ۱۹۸۳ در سن ۷۵ سالگی در لندن درگذشت.

رودستی که پوژول به نازی‌ها زد

«ژوان پوژول» سال ۱۹۴۱ یعنی میانه جنگ جهانی دوم به نازی‌ها نزدیک شد و پیشنهاد جاسوسی از انگلیسی‌ها را مطرح کرد. آلمانی‌ها به پوژول دستور دادند تا شبکه  جاسوسی خود را در میان انگلیسی‌ها ایجاد و اطلاعاتی از نقشه جنگی آن‌ها کسب کند. بااین‌حال، آلمانی‌ها اطلاع نداشتند پوژول به واقع امر یک جاسوس دوجانبه انگلیسی با نام رمز (GARBO) است. او به جای کمک به آلمان برای جنگ در اروپا برلین را به شدت ناامید کرد.

گاربو سال ۱۹۴۴ و قبل از نبرد نورماندی با نام رمز (D-Day) برنامه جامعی در خصوص کمپین نظامی متفقین ارائه داد. البته جزئیات اطلاعاتی که او فراهم آورده بود و همچنین شبکه‌ای از مأمورانی که ظاهراً برای کمک به جمع‌آوری اطلاعات مورد استفاده قرار دادند، ساختگی بود. در مجموع به لطف نفوذ گاربو به سرویس اطلاعاتی آلمان، هیتلر و نیروهایش در نبرد نورماندی کاملاً غافلگیر شدند. گفته می‌شود کار او به پیروزی متفقین در جنگ کمک قابل توجهی کرد.

سازمان اطلاعات داخلی بریتانیا فعالیت های این عامل دوگانه را بعدها تأیید و با انتشار بیانیه‌ای در وب‌سایت خود نوشت: در دسامبر ۱۹۴۴ پوژول به پاس خدمات خود نشان (MBE) دریافت کرد، این نشان توسط مدیر کل سرویس امنیتی سر «دیوید پتری» اهداء شد.

پوژول بعد از دریافت نشان «ام.بی.ای» که عالی ترین نشان سلطنتی بریتانیا محسوب می‌شد، به ونزوئلا نقل مکان کرد و در آنجا زندگی مخفیانه ای داشت. او در سال ۱۹۸۸ در کاراکاس درگذشت.

مردی که در میان داعشی‌ها برای کسب اطلاعات جانش را به خطر انداخت

در سال ۲۰۱۴ سروان «حارث السودانی» یکی از اعضای واحد ضداطلاعات و ضد تروریسم سازمان اطلاعات عراق موسوم به هسته اطلاعاتی فالکون به عضویت مرگبارترین سازمان تروریستی جهان، داعش درآمد. این مأمور مخفی در مدت ۱۶ ماه عملیات مخفی موفقیت‌های قابل توجهی به دست آورد که از جمله آن خنثی کردن ۳۰ حمله برنامه‌ریزی شده داعش با خودروهای بمب‌گذاری شده بود. این مأمور ۳۶ ساله شاید بزرگ‌ترین جاسوس دولت عراق باشد که موفق شد به بالاترین رده‌های گروه تروریستی داعش نفوذ کند.

سال ۲۰۱۶ پوشش سروان سودانی تا حدودی از بین رفت و جان او در معرض یک مرگ وحشیانه قرار گرفت. اما او تصمیم گرفت به کار خود به‌رغم همه تهدیدها ادامه دهد. اندکی بعد او شناسایی شد و تابه‌حال جسدش کشف نشده است.

اعدام ملکه اسکاتلند

«ملکه مری» دختر جیمز پنجم تنها شش سال داشت که پدرش در سال ۱۵۴۲ درگذشت و او وارث سلطنت اسکاتلند شد. دوران کودکی وی در فرانسه و در دربار هانری دوم گذشت. او به نامزدی فرانسیس، ولیعهد فرانسه درآمد و در هفده‌ سالگی ملکه فرانسه شد. اما بعد از مرگ زودرس فرانسیس بدون هیچ آمادگی برای رویارویی با منجلاب سیاسی اسکاتلند به قلمرو پادشاهی اش بازگشت. همه‌چیز به خوبی پیش می‌رفت تا این‌که مری با خویشاوندش «لرد دارنلی» ازدواج کرد. دیری نگذشت که دارنلی به فردی مزاحم و مایه دردسر تبدیل شد به گونه ای که بسیاری از لردهای اسکاتلند کمر به قتل او بستند. بااین‌حال زمانی که مری با رهبر توطئه‌گران این قتل (بوثول ستمگر) ازدواج کرد، لردها بر ضدش شوریدند. مری آخرین چاره را در فرار به انگلستان دید.

ملکه مری از سر ناچاری به حالت تبعید در انگلستان اقامت گزید. او در تمام دوره حیات خود عامل نگرانی ملکه انگلستان الیزابت اول بود. علاوه براین به جهت اینکه مری کاتولیک مذهب و الیزابت اول پروتستان بود اختلافات آن‌ها تشدید شد. قبل از فرار مری به انگلستان، الیزابت نگران وقوع جنگ بین دو طرف بود و مری تلاش داشت الیزابت را از جایگاه خود خلع کند. نگرانی‌های قابل توجهی وجود داشت که نشان می‌داد مری در تلاش برای ترور الیزابت است تا تاج‌وتخت انگلستان را برای خود و جانشینانش تصاحب کند.

تصویری از فیلم مری ملکه اسکاتلند

برای مقابله با این خطرات الیزابت اولین حکمرانی شد که شبکه‌ای از مأموران مخفی را راه‌اندازی کرد. «ریچارد جی آلدریچ» و «روری کوماک»، نویسندگانی که اخیراً کتابی به نام «راز سلطنتی: جاسوسی و تاج از ویکتوریا تا دیانا » منتشر کرده اند میزان نفوذ جاسوس‌های الیزابت در میان افراد مری و تلاش ملکه تبعید شده اسکاتلند برای کشتن ملکه انگلستان را به تصویر کشیده‌اند.

برای تشکیل سازمان جاسوسی انگلیس، «فرانسیس والزیگهام» دیپلمات، وکیل، و وزیر کشور انگلیس سازمان امنیتی-اطلاعاتی ویژه ای ایجاد کرد و خود ریاست آن را بر عهده گرفت. در تمام دوره اقامت مری در انگلستان عوامل مخفی والزیگهام او را از نزدیک تحت نظر داشتند. والزیگهام کانالی برای ارتباط با مری ناآگاه ایجاد و مخفیانه او را کنترل کرد. مری تصور می‌کرد که نامه های جنایت‌آمیزش در امنیت کامل ردوبدل می شود اما مأموران مخفی والزیگهام به همه آن‌ها اشراف داشتند و در میان افراد او نفوذ کرده بودند. با فعالیت‌های این نهاد جاسوسی بود که مری بازداشت و به اتهام خیانت محاکمه شد. اسناد متعددی از خیانت مری وجود داشت و همه این‌ها به لطف کار جاسوسان نهاد جدید ممکن گردید.

فرانسیس والزیگهام دانش‌آموخته دانشگاه کمبریج و از خانواده‌ای با اصل و نسب و متنفّذ بود. والزیگهام از سن ۲۰ سالگی به شغل وکالت روی آورد و مدتی سفیر انگلستان در فرانسه بود. وی بعدها در سمت وزیر کشور، به کارهای اطلاعاتی و امنیتی پرداخت و مدیریت چندین عملیات از جمله نفوذ در ارتش اسپانیا، جمع‌آوری اطلاعات از سرتاسر اروپا و خنثی‌سازی چندین سوءقصد به جان ملکه را به عهده داشت. او یکی از کسانی بود که در اعدام ماری یکم و رودریگو لوپز نقش داشت.

جاسوس روس دست چینی‌ها را در دست آمریکا گذاشت

به مدت ۲۵ سال «دیمیتری پولیاکوف» به‌عنوان یک جاسوس افسانه‌ای شناخته می‌شد و به‌طور مخفیانه برای سازمان سیا به‌عنوان یک عامل نفوذی فوق‌العاده در اتحاد جماهیر شوروی کار می‌کرد. به لطف نفوذ او، آمریکا در جریان برنامه‌ریزی‌های نظامی شوروی قرار داشت و از پیشرفت‌های تسلیحاتی روسیه آگاه بود.

فعالیت‌های او به‌قدری موثر بود که برخی معتقدند او به تنهایی از گسترش جنگ سرد جلوگیری کرد. در میان اطلاعاتی که او ارایه داد جزئیات شکاف فزاینده اتحاد جماهیر شوروی با چین بود که راه را برای رئیس‌جمهور نیکسون جهت آغاز روابط دیپلماتیک با چینی‌ها در سال ۱۹۷۲ هموار ساخت.

در سال ۱۹۸۴ زمانی که جاسوسان سیا مطبوعات شوروی را زیر نظر داشتند، دستور پخت کوت (Coot) غذای سنتی اروپای شرقی را مشاهده کردند؛ نشانه‌ای که موجب نگرانی شدید روسای اطلاعاتی آمریکا شد. پولیاکوف این دستورالعمل را در رسانه‌ها قرار داده بود تا نشان دهد که ماموران آمریکا باید با او تماس اضطراری برقرار سازد. بلافاصله پس‌ازآن ارتباط این نفوذی قطع شد و آمریکایی ها نتوانستند با او تماس بگیرند. دو سال بعد پولیاکوف در اتحاد جماهیر شوروی دستگیر شد. در سال ۱۹۸۸ به اتهام خیانت محاکمه و پس‌ازآن اعدام شد.