ویژگی اعتراضات میانه ۱۴۰۱

برای اولین بار طی ۴۴ سال گذشته، موضوعی کاملا اجتماعی زمینه‌ساز بروز ناآرامی‌های خیابانی شد؛ ناآرامی‌هایی که از هفته گذشته آغاز شد و هنوز نشانه‌ای از فروکش آن به چشم نمی‌خورد.

قوانین مربوط به حجاب، اصلی‌ترین موضوع اعتراضی است و مرگ «مهسا امینی» در ۲۵ شهریورماه در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی، زمینه‌ساز تجمعاتی شد که تصاویر آتش‌زدن و پایمال کردن روسری در آن بسیار به چشم می‌خورد.

پیش از این در ۱۷ اسفندماه سال ۱۳۵۷ (هشتم مارس روز جهانی زن) چند هزار زن در مرکز پایتخت دست به تجمع اعتراضی زدند و مخالفتشان با الزام به حجاب را به نمایش گذاشتند.

از آن زمان تاکنون بیشتر اعتراضاتی که بنابر روایت رسمی حاکمیت به اغتشاش انجامیده انگیزه‌های سیاسی و اقتصادی داشته است.

از بلوای سال ۱۳۷۱ که از مشهد آغاز شد تا رویدادهای دی ماه ۱۳۹۶ تا آبان ۱۳۹۸ وجه غالب اعتراضی اقتصادی و معیشتی بوده است.

اعتراضات سال ۷۱ از دید بسیاری از ناظران پیامد تورم افسارگسیخته پساجنگ در دولت سازندگی بود که تخریب خانه برخی حاشیه‌نشینان مشهدی جرقه ابتدایی آن را زد.

ماوقع دی‌ماه ۹۶ هم از تجمعات خیابانی و سریالی مالباختگان صندوق‌های مالی و اعتباری شروع شد و هر چند سیاسیون دولت دوازدهم دلیل گسترش آن را اقدامات و تحریکات رقبای سیاسی قلمداد کردند اما جرقه آن اقتصادی بود.

در سال ۹۸ هم این گران شدن بنزین بود که بسیاری از خیابان‌ها را در شهرهای بزرگ و بعضا کوچک به آتش کشید.

۱۰ سال قبل از وقایع آبان ۹۸، یک دعوای کاملا سیاسی میان اصلاح‌طلبان و حاکمیت باعث بزرگ‌ترین ناآرامی‌ها در تاریخ جمهوری اسلامی شده بود.

به این ترتیب و با این که طیفی از صاحبنظران مسائل سیاسی و اجتماعی، ناآرامی‌های اخیر را در هم‌تنیده و چندبعدی می‌دانند و اعتراض به «حجاب اجباری» را بخشی از دلایل این وقایع برمی‌شمرند اما مشخصا برای نخستین بار است که موضوعی با درونمایه اجتماعی به اعتراضات خیابانی می‌انجامد.

البته از هفته‌های پیش از این، رخدادهایی مانند اعترافات تلویزیونی «سپیده رشنو» تا پخش گسترده تصاویر برخورد «گشت ارشاد» با برخی شهروندان خصوصا مادری که جلوی ون نیروی انتظامی التماس می‌کرد فرزندش را نبرند از نظر روانی زمینه طغیان احساسات ضدحجاب اجباری را فراهم ساخته بود.