اعتراضات و جنگی که میانجی‌گری‌های برجامی را به هم ریخت

تهران در جنگ ترکیبی که مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران در توصیف فشار‌های غرب از آن یاد می‌کنند، هنوز نتوانسته راه برون‌رفتی از بلاتکلیفی اختلافات هسته‌ای انباشته با ایالات متحده و اتحادیه اروپا بیابد.

به گزارش ایرنا، «محمدجعفر منتظری» دادستان کل کشور روز پنجشنبه در نشستی با عنوان «تبیین ابعاد جنگ ترکیبی در اغتشاشات اخیر» در قم با اشاره به اینکه فشارهای کنونی بسیار بیشتر و بدتر از دوران جنگ تحمیلی است، اظهار داشت بخش عمده و اصلی مشکلات اقتصادی کشور به خاطر تحریم ایجادشده‌است.

اشاره به نقش تحریم‌ها که علاوه بر دولتی‌ها از سوی مقامات قضایی نیز مورد تایید قرار گرفته بیش از هر زمانی ضرورت احیای برجام را به تصویر می‌کشد؛ توافقی که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر تازه به عرصه بازگشته اسرائیل درباره آن اظهار داشته این توافق مرده و چشم‌اندازی برای احیای آن وجود ندارد.

همزمان، «سرگئی ریابکوف»‌ معاون وزیر خارجه روسیه با اشاره به پیچیده‌تر شدن روند احیای برجام پس از صدور قطعنامه‌های ضدایرانی، بیان داشته سرنوشت این توافق به مویی بند است.

«رابرت مالی» نماینده دولت آمریکا در مذاکرات هسته‌ای هم در آخرین اظهارنظر خود گفته است: ما تحریم‌ها را خواهیم داشت، اعمال فشار می‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌بندیم؛ بایدن آماده است در صورت شکست روش‌های دیگر مانند دیپلماسی و تحریم‌ها، به عنوان آخرین راه‌کار، با گزینه نظامی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای موافقت کند؛ اما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم.

به گزارش ایران مامن، در شرایطی که اروپایی‌ها تا پیش از ناآرامی‌های دو ماه و نیم گذشته نقش میانجی‌ بین تهران و واشنگتن را داشتند و اکنون مواضع تندی را در قبال جمهوری اسلامی اتخاذ کرده‌اند، برخی از میانجی‌گری برخی دولت‌های عربی سخن می‌گویند.

به موازات سفر نخست وزیر عراق به تهران که گفته می‌شود یکی از دستورهای کار آن میانجی‌گری میان ایران و عربستان سعودی بوده، دو رویداد منطقه‌‌ای در سیاست خارجی ایران ظرف ۱۰ روز گذشته باعث شده تا در بن‌بست مذاکرات احیای برجام و بروز تنش‌ها در روابط تهران و پایتخت‌های اروپایی، زمزمه‌های فعال شدن میانجی‌گران منطقه‌ای در روابط ایران و ایالات‌متحده مجددا مطرح شود؛ سفر ۲۷ آبان وزیر امور خارجه عمان به تهران و سفر ۸ آذر «علی باقری» معاون سیاسی وی به دوحه قطر به گمانه‌زنی‌ها در این خصوص دامن زده است.

علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران

به گزارش «دنیای اقتصاد» با این حال محدودیت‌های عمان و قطر برای میانجیگری به ویژه در شرایط تصاعد بحران میان ایران و غرب، تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد. در این میان اما پای یک متغیر مهم‌تر در میان است که می‌تواند شانس موفقیت‌های عمان و قطر را بیش از حد انتظار پایین بیاورد.

حساسیت‌های اروپا نسبت به اوکراین به عنوان آخرین سنگر و دیوار اتحادیه اروپا در مقابل روسیه به میزانی است که ملاحظات و دغدغه‌های امنیتی قاره سبز را نسبت به آنچه حضور پهپادی ایران در اوکراین خوانده می‌شود، فعال کرده است.

این مساله باعث شد تا از اواسط خرداد ماه زمینه برای تغییر نگرش اروپا فراهم شود. آنچه این مسیر را تشدید کرد، ناامیدی اروپا از رویکرد برجامی ایران بود.

در واقع روابط ایران و اتحادیه اروپا از زمان پاسخ منفی تهران به بسته پیشنهادی «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای احیای برجام و به ویژه پس از بروز اعتراضات و ناآرامی‌ها دچار تغییر شده و تنش به جای مصالحه در ادبیات تصمیم‌گیرندگان دو طرف جای گرفته است.

حمایت اروپا از اعتراضات در ایران با فعال کردن قطعنامه حقوقی در شورای حقوق بشر با محوریت آلمان و صدور قطعنامه سیاسی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با محوریت آمریکا و تروئیکای اروپایی یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا و کشاندن پرونده پهپادها به تحقیق و تفحص به عنوان مقدمه‌ای برای ارسال پرونده به شورای امنیت، بخشی از تغییر الگوی رفتاری اروپا در طول چند ماه گذشته است، که زمینه تغییر ادبیات و رویکرد اروپا را فراهم کرده است.

با توجه به این اوضاع در شرایط کنونی اتحادیه اروپا تبدیل به یک طرف دیگر دعوا در کنار آمریکا شده است؛ به ویژه با توجه به اولویت‌های امنیتی اوکراین برای اتحادیه اروپا، امکان نادیده‌انگاری این متغیر در آینده روابط تهران و پایتخت‌های اروپایی و به ویژه در شرایط کنونی مذاکرات متوقف‌شده برجام وجود ندارد و حل مساله اوکراین جایگاه تعیین‌کننده‌ای در تغییر نگرش اروپا نسبت به ایران ایفا می‌کند.

در واقع به فرض میانجیگری عمان یا قطر در روابط ایران و آمریکا و احتمال مذاکرات مستقیم دو کشور برای حل گره‌های مذاکرات احیای برجام، حل مسائل ایران با اروپا خود تبدیل به یک متغیر مداخله‌گر در روند احیای برجام خواهد شد و این مساله طبیعتا کارشکنی‌های اتحادیه اروپا به ویژه تروئیکای اروپایی را به دنبال خواهد داشت. در واقع واسطه‌ها خود در شرایط کنونی تبدیل به یک مانع شده‌اند.

از این منظر انتظار برای نقش‌آفرینی اعراب با توجه به تغییر و تحولاتی که در نظام بین‌الملل به وجود آمده چندان واقع‌بینانه نیست و معادله برجامی کنونی جدا از ایالات متحده، اکنون با دو طرف دیگر یعنی اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی مواجه است که هر کدام ملاحظات خاص خود را بر مذاکرات متوقف‌شده اعمال خواهد کرد.