ابرتورم چه زمانی بر سر ما می‌آید؟

«ونزوئلایی شدن اقتصاد» و ریزش ارزش ریال تا جایی که همچون واحد پول شریک آمریکای لاتین برای خرید یک کیلو پیاز باید یک فرغون اسکناس را جابجا کرد، تصویری است که در سال‌های اخیر از سرنوشت اقتصاد ایران بارها از آن سخن به میان آمده است به خصوص از بهار ۱۳۹۷ که «دونالد ترامپ» از برجام خارج شد و «دلار جهانگیری» به منظور کنترل التهابات ارزی و کند کردن سرعت ریختن بهای پول ملی روی چهار هزار و ۲۰۰ تومان بسته شد.

حالا در شرایطی که اواخر ماه گذشته «ایرنا» از عبور ونزوئلا از شرایط ونزوئلایی و تبدیل تورم ۱۳۰ هزار درصدی به تک رقمی خبر داده، چهره‌های اقتصادی و رسانه‌های غالبا منتقد دولت می‌گویند خودمان در مسیر ونزوئلایی شدن قرار داریم.

اواسط بهمن ماه بود که «مسعود نیلی» مشاور «حسن روحانی» در امور اقتصادی در یادداشتی نوشت: کشور ما برای دوره‌ای در حدود ۴دهه، به‌طور متوسط، تورمی در حدود ۱۸ تا ۲۰درصد داشته و از این نظر به‌عنوان اقتصادی با تورم مزمن شناخته می‌شده است. به خاطر طولانی شدن این نوع تورم، ما امروز مزمن‌ترین تورم جهان را داریم. دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد ‌بسیاری از نارسایی‌های عمیق اقتصاد ایران، ‌مانند رشد پایین همراه با نوسان، نرخ رشد پایین سرمایه‌گذاری، وابستگی به نفت و حتی نوسانات بزرگ نرخ ارز، ناشی از وجود همین تورم مزمن و به‌ویژه واکنش‌های دولت‌ها به آن بوده است.

به نوشته نیلی، رشد حجم پول به‌یکباره در فاصله سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، با جهشی بسیار بزرگ، به عدد کاملا هشداردهنده ۵۰درصد در سال رسیده و در مسیر ویژه ذکرشده، ‌طی هفت ماه سال جاری به ۳/ ۵۶درصد افزایش پیدا کرده است. مرور تجربه کشورهایی که در دام ابرتورم‌ها افتاده‌اند، نشان می‌دهد که این اتفاق به یکباره رخ می‌دهد. کافی است مروری بر چگونگی بروز ابرتورم در ونزوئلا داشته باشیم که متوسط تورم آن در فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳، حدود ۲۴درصد بوده است. اما تورم سال۲۰۱۴ آن به ۶۲درصد، ۲۰۱۵ به ۱۲۰درصد، ۲۰۱۶ به ۲۵۰درصد و ظرف کمتر از دوسال به بیش از ۶۵هزار درصد رسید. بنابراین شرایط موجود را باید بسیار جدی گرفت.

در پاسخ به این یادداشت بود که خبرگزاری دولت در گزارشی نوشت: قابل باور نیست مسعود نیلی که صاحب کرسی تدریس اقتصاد در یکی از دانشگاه‌های مطرح کشور است، از تاثیر تورم تولیدکننده و انتقال آن پس از چند ماه به مصرف کننده مطلع نباشد. آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی نشان می‌دهد تورم تولیدکننده در دولت سیزدهم به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

به گزارش ایران مامن، با این حال طی روزهای گذشته ابرتورم همچنان موضوع بحث و نظرهای مختلفی بوده است از جمله «وحید شقاقی‌شهری» به «ایلنا» گفته است: اگر طی چندماه پی‌درپی نرخ تورم ماهانه کشور بالای ۵۰درصد باشد در این شرایط به ابرتورم رسیده‌‌ایم. در اقتصاد ایران در حوزه تورم، احتمال ابرتورم وجود ندارد به این دلیل که بدهی خارجی نداریم. اما این موضوع به منزله آن نیست که نرخ تورم در ایران بالا نیست.

به گفته این اقتصاددان اگر تورم ۵ الی ۶ موتور داشته باشد، سال آینده دو موتور آن خاموش خواهد بود. کسری بودجه، ناترازی بانک‌ها، کسری حساب سرمایه، کسری حساب تجاری غیرنفتی، انتظارات تورمی از موتورهای تورم زای دیگر هستند و از بین این موتورها، موتور ارزترجیحی و موتور تورم وارداتی خاموش شدند. احتمالا در حالت خوشبینانه در سال آینده نرخ تورم در سال آینده حدود ۳۰ درصد باشد که این عدد تقریبا بدون گشایش روابط خارجی احتساب می‌شود اما اگر تحریم‌ها تشدید شوند احتمال افزایش نرخ تورم بالای ۳۰ درصدی هم وجود دارد.

پیشتر و در اواسط تابستان، «حسین راغفر» با اشاره به احتمال بالای گرانی حامل‌های انرژی از سوی دولت رئیسی اظهار داشته بود ابرتورم در راه است و بالا بردن شدید پایه پولی و استقراض از بانک مرکزی و همچنین افزایش شدید نقدینگی و سیاست‌های حاکمیت در افزایش نرخ ارز و حذف ارز ترجیحی از اصلی‌ترین علت‌های این ابرتورم هستند.