از کجا معلوم بیماری روانی نداریم؟

در سال‌های اخیر به ویژه بعد از همه‌گیری کرونا آمارهای عجیب و غریبی از گسترش انواع بیماری‌های روانی در جهان و ایران انتشار یافته است.

سازمان جهانی بهداشت خرداد ماه پارسال اعلام کرد در دنیا از هر ۸ نفر، یک نفر از اختلالات روانی رنج می‌برد. به گزارش «یورو نیوز»، این نهاد وابسته به سازمان ملل متحد در گزارش بهداشت روان خود، که گسترده‌ترین مطالعه طی دو دهه اخیر محسوب می‌شود، اعلام کرده است که حتی قبل از همه‌گیری کووید-۱۹ نزدیک به یک میلیارد نفر در دنیا با یک اختلال روانی زندگی می‌کرده‌اند.

درباره وضعیت ایرانیان هم دبیر اجرایی سی‌ونهمین همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران اعلام کرده ۶۰ درصد ایرانیان از وجود اختلال روان خود اطلاع ندارند. به گفته «غلامرضا حاجتی» اختلالات روانپزشکی در صورت عدم تشخیص، ۱۰ تا ۲۰ سال می‌توانند عمر افراد را کم کنند.

«وحید شریعت» رئیس انجمن روانپزشکان ایران هم با اشاره به یافته‌های یک پژوهش اظهار داشته حدود ۳۰ درصد مردم ایران مبتلا یا در معرض ابتلا به اختلال روانپزشکی هستند که این امر نسبت به مطالعات قبلی روند افزایشی را نشان می‌دهد به طوری که ما از آمار ۲۱ درصدی در حدود ۲۰ سال قبل به آمار حدودا ۲۳ درصدی در هشت سال قبل و اکنون به آمار حدود ۳۰ درصدی یک سال پس از پاندمی کووید ۱۹ یعنی در سال ۱۴۰۰ رسیدیم.

به گزارش ایران مامن، با وجود این آمار و ارقام، کمتر کسی است که باور داشته باشد درگیر اختلالات روانی است و این آمار را مربوط به دیگران می‌داند. این در حالی است که پذیرش این واقعیت راهی به سمت بهبود وضعیت سلامت روانی هر فرد است.

«مهدی سودآوری»‌ روان شناس و مدرس دانشگاه در این باره می‌نویسد: سلامت‌روان به این معنی نیست که هیچ مشکل یا اضطرابی در زندگی نداشته باشیم و در آرامش مطلق زندگی کنیم، بلکه یعنی این که چقدر سیستم روانی ما قادر به دفاع در برابر این مشکلات و استرس‌ها است. آیا به صورت سالم آن‌ها را مدیریت می‌کند یا مثلا صورت مسئله را پاک می‌کند؟ همان طور که نمی‌شود انتظار داشت هیچ‌وقت بیمار نشویم، به همان‌گونه هم نمی‌شود انتظار داشت که هیچ‌وقت دچار مشکل یا اضطراب و استرس نشویم، ناکام نشویم و … . حال سوال این جاست که با این اتفاقات چطور برخورد می‌کنیم.

افراد افسرده همیشه خود را بابت هر اتفاقی مسئول می‌دانند و خود را سرزنش می‌کنند. افراد مضطرب همیشه نگران وقوع حادثه‌ای ناخوشایند هستند. همان گونه که پیداست هر دو حالت تفسیری غیرواقعی از واقعیت ارائه می‌کنند. متاسفانه یک دوگانه‌ای در این مورد در فرهنگ ما وجود دارد که افراد را به دو حالت سالم-دیوانه، مجنون-عاقل تقسیم می‌کند. انگار نبود سلامت روان مساوی است با جنون و دیوانگی.

شدت بیماری‌های روانی هم فرق دارد، گاهی یک سرماخوردگی است که با استراحت و سوپ درمان می‌شود، مانند بی‌حوصلگی و خستگی بعد از یک استرس نسبتا شدید مثل بازه امتحانات آخر سال یا می‌تواند شدیدتر باشد،مثل بیماری‌های جسمی، بیماری‌های مربوط به سلامت‌روان هم می‌تواند شدید باشد یا حتی کشنده و از کار افتادگی در پی داشته باشد. در بیشتر مشکلات سلامت‌روان، فرد دچار جنون یا گسست از واقعیت نمی‌شود، فقط برخی از کارکردهای سیستم روانی دچار اختلال یا کامل قطع می‌شود.

گاهی می‌گویند طرف اگر مشکل داشت، نمی‌توانست از نظر شغلی پیشرفت کند، پس چون از نظر شغلی موفق است از نظر روانی سالم است. این حرف مثل این است که چون فلانی قلب سالمی دارد پس امکان ندارد که دیسک کمر داشته باشد. عملکردهای شغلی، عاطفی، ارتباطی و … الزاما به هم مرتبط نیستند، اما از آن جا که مشکلات سلامت‌روان، معمولا درد جسمی ندارند، مردم خیلی به آن‌ها توجه نمی‌کنند. مگر آن که مشکل آن‌قدر شدید شود که واقعا دردناک شود.

توجه ‌نداشتن به سلامت‌روان و آسیب‌های آن متاسفانه هزینه‌های زیادی برای فرد، خانواده و جامعه دارد. در یک تحقیق نشان داده شد که حداقل یک‌سوم از مرخصی‌های استعلاجی کارکنان به‌ دلیل مشکلات سلامت روان است. مشکلاتی مثل بی‌علاقگی،  بی‌حوصلگی، خستگی مزمن و … . همچنین افراد افسرده تصمیمات اقتصادی بدتری از افراد غیر افسرده می‌گیرند. بخش بزرگی از بیماران بخش قلب و عروق و بیمارانی که دچار سکته مغزی یا قلبی شده‌اند، به علت استرس و مشکلات زمینه‌ای سلامت‌روان که باعث مصرف سیگار، مواد مخدر و … بوده، دچار بیماری و بستری در بیمارستان شده‌اند. تازه این موارد صرفا هزینه‌های ریالی و بیماری‌های جسمی ناشی از بی توجهی به سلامت‌روان است. روزهایی که با احساسات ناخوشایند سپری شده، عمری که بدون شادی و لذت گذشته است.