گروکشی چین و کانادا؛ کشمکش‌هایی که پس از تحریم ایران تشدید شد

در میانه تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین کشورهای غربی و چین بر سر موضوعات مختلفی نظیر اینترنت ۵G، پرونده شرکت هوآوی، مناقشات جاسوسی، حملات سایبری و… بازداشت و سپس محکومیت اتباع کانادایی در چین روابط دو طرف را پرتنش‌تر کرده است.

میانه مردادماه بود که دادگاهی در چین «مایکل اسپاور» تاجر کانادایی را به جرم جاسوسی و در اختیار  داشتن اسناد محرمانه به ۱۱ سال زندان محکوم کرد. دولت کانادا این حکم را محکوم و بر بی گناهی تبعه خود تاکید کرده است.

اسپاور در سال ۲۰۱۸ همراه با دوستش بازداشت شده بود. کانادا می‌گوید زندانی کردن این دو کاملاً سیاسی و در پاسخ به تلاش دولت کانادا برای استرداد مدیر مالی شرکت هوآوی به آمریکا است. مدیر مالی شرکت هوآوی چین به دلیل نقض تحریم‌های ایران در کانادا زندانی است و قرار است برای محاکمه به آمریکا تحویل شود.

حکم ۱۱ سال حبس برای اسپاور در حالی است که چین یک تبعه دیگر کانادا را به جرم حمل مواد مخدر به اعدام محکوم کرده است.

چینی‌ها اما تاکید دارند «مایکل کاوریک» دیپلمات سابق به همراه اسپاور اطلاعات و اسناد محرمانه را جمع آوری کرده و در اختیار نیروهای خارجی قرار داده اند. براساس دو بیانیه جداگانه که در وب سایت دادستان عالی خلق چین منتشر شده است کاوریک به «جاسوسی از اسرار دولتی و اطلاعاتی» متهم شده درحالی ‌که اسپاور  به «جاسوسی از اسرار دولتی و ارسال غیرقانونی آن‌ها به نیروهای خارجی» متهم می باشد.

سخنگوی وزارت خارجه چین ضمن تشریح مسائل مربوط به بازداشت و دستگیری این دو تبعه کانادایی از دولت کانادا درخواست کرده است که در پرونده جاسوسی این افراد دخالت نکند. هم‌زمان اداره جهانی دولت کانادا با انتشار بیانیه ای دستگیری دو شهروند کانادایی در چین را به اتهام جاسوسی محکوم و با آن مخالفت کرده است.

دولت کانادا سفیر چین در اوتاوا را احضار و مراتب اعتراض خود  را به مقامات چینی ابلاغ کرده است. مقامات کانادایی تأکید کرده بودند از آنجایی‌ که بازداشت مایکل کاوریک خلاف مصونیت دیپلماتیک به حساب می آید؛ این تبعه کانادایی باید فوراً آزاد شود.

افزایش تنش ها میان دولت‌های چین و کانادا از زمان دستگیری خانم «منگ وانژو» مدیر مالی شرکت مخابراتی «هوآوی» در کانادا در اول دسامبر سال ۲۰۱۸ به خاطر «نقض تحریم‌های آمریکا» بالا گرفته است و در پی اعلام مقامات کانادا مبنی بر  استرداد  منگ وانژو  به آمریکا، پکن چند روز بعد این دو شهروند کانادایی را به اتهام «به خطر انداختن امنیت ملی چین» بازداشت کرد.

در اواخر دسامبر همان سال نیز سخنگوی وزارت امور خارجه چین تأیید کرد که سومین شهروند کانادایی به نام «سارا مک لور» به خاطر «کار غیرقانونی» در چین دستگیر شده است. مقامات چینی درعین‌حال ادعا کرده بودند که پرونده این سه شهروند بازداشتی ارتباطی به پرونده معاون مالی شرکت هواوی در کانادا ندارد.

گزارش ها حاکی از آن است که دادگاه ونکوور کانادا ۱۰ روز بعد از دستگیری منگ وانژو، وی را با قید وثیقه ۷.۵ میلیون دلاری آزاد کرد تا دولت این کشور در رابطه با استرداد وی به آمریکا تجدیدنظر و تصمیم گیری کند. با این‌حال هنوز تنش‌ها میان دو کشور کانادا و چین، در مورد دستگیری این افراد ادامه دارد.

به نوشته رسانه‌های غربی، طی چند سال اخیر که روابط دولت های کانادا و چین بشدت تیره شده، پکن تلاش‌های بی سابقه‌ای درزمینه ادغام روزافزون دانشگاه های چین با دستگاه های نظامی، سازمان‌های امنیتی و برنامه تسلیحات هسته ای این کشور صورت داده است و قصد دارد از ظرفیت های علمی مؤسسات دفاعی به‌عنوان سکوی پرشی در تقابل با غرب و به‌ویژه ایالات‌متحده استفاده کند.

در این میان سازمان های اطلاعاتی آمریکا، بریتانیا و کانادا نسبت به عواقب و پیامدهای توسعه روابط آکادمیک و دانشگاهی با مؤسسات و مراکز علمی و تحقیقاتی طرف چینی هشدار داده اند.

چندی پیش سرویس اطلاعاتی کانادا (CSIS) با انتشار بیانیه ای در اواسط سال ۲۰۲۰ در رابطه با تهدیدهای امنیتی شکل گرفته در دانشگاه های این کشور هشدار داد و اعلام کرد تحقیقات مشترک نهادهای دانشگاهی کانادا به‌خصوص با نهادهای چینی منافع ملی این کشور را در معرض تهدید قرار داده است.

اطلاعات ارائه‌شده نشان می دهد در حال حاضر ۹ نهاد کانادا با محققانی از نهادهای نظامی چین، ازجمله دانشگاه مهندسین ارتش آزادی‌بخش چین، کالج دفاع هوایی چین و دانشگاه ملی تکنولوژی دفاعی این کشور همکاری دارند.

این نگرانی به این دلیل است که سیاست های دانشگاهی کانادا از انتشار آزاد نتایج تحقیقات حمایت می کند و این رویه سبب نگرانی های زیادی شده و موجب گشته دانشگاه های کانادا به هدف سرویس های اطلاعاتی چین در جمع آوری اطلاعات تبدیل شوند.

ارزیابی سازمان اطلاعاتی کانادا می‌گوید بسیاری از دانشمندان چین که با طرف کانادایی همکاری می کنند هویت واقعی خود را ارائه نداده و درواقع امر آن‌ها برای سازمان های نظامی اطلاعاتی چین کار می‌کنند.

از پروژه های مهمی که چین و محققین کانادایی در حال انجام هستند توسعه ارتباطات امن، پردازش تصاویر ماهواره ای و فناوری است که ارزش نظامی و غیرنظامی بسیاری دارند. در همین رابطه یکی از نهادهای نظارتی کانادا اطلاعاتی ارائه داده که نشان می دهد سه دانشگاه کانادا در میان ده دانشگاه برتری قرار دارند که با محققین چینی طرح تحقیقاتی انجام داده اند. به ادعای این نهاد اطلاعاتی، در دو سال اخیر دانشگاه های کانادا بیش از ۶۸۷ مقاله معتبر بین المللی با همکاری طرف چینی منتشر کرده اند.