خروج مذاکرات هسته‌ای از بن‌بست با بلوف یا برگ برنده روسی؟

وزیر امور خارجه روسیه یک هفته پیش اعلام کرد کشورش از آمریکا ضمانت کتبی خواسته تا تحریم‌ها بر سر اوکراین بر روابط مسکو با تهران ذیل توافق هسته‌ای اثر منفی نداشته باشد؛ درخواستی که باعث توقف مذاکرات و روسیه به «گروگان‌گیری» برجام متهم شد.

همزمان با سفر «حسین امیرعبداللهیان» به مسکو، «سرگئی لاورف» همتای روس او اعلام کرد مسکو تضمین‌های کتبی از آمریکا دریافت کرده که تحریم‌ها مانع همکاری در چارچوب توافق هسته‌ای ایران نخواهد شد.

این اعلان ضمن بازگشت فضای خوش‌بینانه نسبت به فرجام مذاکرات واکنش‌های متعددی به دنبال داشت. به نوشته روزنامه «خراسان» به نظر می‌رسد آمریکا که خود باید درباره موضوعات اختلافی باقی مانده تصمیم‌گیری کند، می‌کوشید با انداختن توپ برجام در زمین روسیه، بار قصور وضعیت کنونی را به دوش روسیه بگذارد اما حالا با گفته های لاوروف مشخص می شود که  گره اصلی نه در مسکو بلکه باید در واشنگتن باز شود.

عده‌ای هم می‌گویند هشدارهای ایران و اقداماتی چون حمله موشکی به اربیل کار خود را کرده و آمریکایی‌ها درصددند هر چه زودتر و با کمترین دردسر مذاکرات وین را با همان امتیازاتی که پیشتر قرار بود رد و بدل شود به سرانجام برسانند.

پیش‌تر سخنگوی‌‌‌ وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به اینکه آیا تغییری در تصمیم آمریکا مبنی بر مخالفت با درخواست روسیه برای دریافت تضمین کتبی جهت مصون ماندن روابط اقتصادی-تجاری‌‌‌اش با ایران ایجاد شده است یا نه و آیا آمریکا مایل است این درخواست را بررسی کند و شاید با روسیه درباره‌‌‌اش مذاکره کند، گفته بود: «نه، مایل نیستیم. ما به وضوح گفته‌‌‌ایم تحریم‌های جدید مربوط به روسیه به برجام ربطی ندارند.»

در این فضا بود که احتمال گفت‌وگوی مستقیم میان تهران و واشنگتن و گزینه «توافق موقت» که بارها ایران آن را غیرقابل قبول دانسته بود مطرح شد؛ گزینه‌ای که از دید برخی ناظران باعث نرمش روس‌ها شده و ادعای دریافت تضمین را مطرح کرده‌اند.

«احمد شیرزاد» کارشناس روابط بین الملل در این رابطه به «آفتاب یزد» می‌گوید: اقدامی که روس‌ها انجام دادند اگر منجر به توقف مذاکرات نشود، فی النفس به نفع کشور ما خواهد بود. چون ما اگر به توافقی در مسئله برجام دست پیدا کنیم از یک سو راه برای داد و ستد و تجارت با بسیاری از کشور ها برای ما باز خواهد شد اما از آن جایی که شرایط دنیا به دلیل مسئله حمله روسیه به اوکراین در حال تغییر است این احتمال هم وجود دارد که با محدودیت های جدیدی در مبادلاتمان با روسیه مواجه شویم چون این کشور تحریم شده است. بنابراین اگر روسیه موفق شود تضمین کافی را از آمریکا دریافت کند این مسئله برای ما بسیار مفید خواهد بود چون احتمال ایجاد محدودیت در روابط بین ایران و روسیه از بین خواهد رفت. البته این مسئله به این معنا نیست که ما حتما باید وارد معامله خاصی با روسیه شویم اما دست ما را باز می‌گذارد و سبب می شود تا ما از امکانات قبلی خود بی نصیب نمانیم.

به گفته شیرزاد، شرایط آمریکا در تقابل با روسیه بسیار خطیر است. اگر واقعا اخبار مبنی بر ارائه تضمین به روسیه توسط آمریکا صحت داشته باشد؛ چون ممکن است مقامات آمریکایی آن را تکذیب کنند؛ بنابراین اگر روسیه بلوف نزده باشد و خبر صحت داشته باشد این موضوع نشان می دهد که تا چه اندازه دستیابی به توافق برجام برای آمریکایی ها مهم و اورژانسی است. این نشان دهنده آن است که آمریکا دوست دارد به هر شکل ممکن در شرایط فعلی توافق حاصل شود. در حال حاضر تحریم روسیه نیازمند این است که نفت و گاز ایران به بازار جهانی سرازیر شود و این بازار تشنه را در بر بگیرد. البته این مسئله برای ایران هم موقعیت خیلی خوبی است. آمریکا نیز می خواهد هر چه زودتر به توافق دست پیدا کند و امیدواریم که شرایط منطقی و بحق ایران مورد پذیرش قرار بگیرد.