فرسودگی از آنچه فکر می‌کنید به شما نزدیک‌تر است!

پیدا شدن سر و کله مفهوم «فرسودگی» به سال ۱۹۷۳ میلادی یعنی حدود ۵۰ سال پیش برمی‌گردد یا حداقل می‌توان گفت حدود همان سال‌ها بود که چنین نامی را روی این پدیده گذاشتند. در دهه ۱۹۸۰ کمتر کسی را پیدا می‌کردی که دچار فرسودگی نباشد.

روان‌درمانگری سوئیسی در سال ۲۰۱۳ کتابی درباره تاریخچه فرسودگی منتشر کرد که در آن می‌خوانیم: فرسودگی یعنی تا آخر مصرف شدن، مانند باتری‌ای که چنان خالی شود که دیگر نشود دوباره شارژش کرد. گفته می‌شود که فرسودگی در انسان‌ها -برخلاف باتری‌ها‌- با بروز علائم تعریف شد «سندروم فرسودگی» همراه است، علائمی نظیر ازپاافتادن، بدبینی و افت کارایی. در سرتاسر جهان، از هر پنج کارگر سه نفرشان می‌گویند دچار فرسودگی هستند.

در خبر‌های داغی که در تلویزیون، رادیو و جای‌جای اینترنت و در اغلب روزنامه‌ها و مجلات مهم منتشر می‌شوند، اینطور گزارش می‌شود که پدیده فرسودگی در دوران همه‌گیری کرونا بسیار تشدید شده است.

و اما فرسودگی دقیقاً چیست؟ سازمان بهداشت جهانی سندروم فرسودگی را در سال ۲۰۱۹ به رسمیت شناخت، ولی صرفاً به‌عنوان پدیده‌ای شغلی و نه وضعیتی پزشکی.

در سوئد اگر دچار فرسودگی باشید می‌توانید به مرخصی استعلاجی بروید. ولی احتمالاً انجام این کار در آمریکا دشوارتر است چرا که در نسخه پنجم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی آمریکا که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، فرسودگی به‌عنوان اختلالی روانی تلقی نمی‌شود. هر چند بعید نیست که روزی این اختلال به این کتاب مرجع اضافه شود.

فرسودگی از کجا پیدا شد؟

«هربرت فرویدنبرگر» کسی که واژه فرسودگی را ساخت، در سال ۱۹۲۶ در فرانکفورت آلمان به دنیا آمد. در ادامه، «فلاویو فونتس» روانشناس برزیلی نشان داده که «فرسودگی» را نخستین‏بار فرویدنبرگر برای توصیف شرایط خودش به کار برده است. وی این استعاره را از زبان معتاد‌هایی شنیده بود که حال خود را برای او توصیف کرده بودند.

فرویدنبرگر در سال ۱۹۷۴ در  مقاله‌ای درباره «فرسودگی کارکنان درمانگاه‌های رایگان» نوشت: در آن بحبوحه که خود من هم این احساس فرسودگی را تجربه می‌کردم، سؤالاتی برایم مطرح شد؛ اولین پرسش این بود که فرسودگی چیست؟ علائم آن چیست و چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند؟ و چرا فرسودگی ویژگی مشترک کارکنان درمانگاه‌های رایگان است؟

او تشریح می‌کند که اغلب اوقات نخستین قربانی فرسودگی کارکنان رئیس پر جذبه درمانگاه بود، کسی که مانند برخی از معتادان سریع از کوره در می‌رفت، خیلی راحت گریه می‌کرد و یک‌مرتبه به همه‌چیز مشکوک و دست آخر هم گرفتار پارانویا می‌شد.

فرویدنبرگر در این مقاله نوشت: این فرد مبتلا به فرسودگی گمان می‏کند، چون خود در درمانگاه کار می‏کند و شاهد همه‏ چیز است می‏تواند مرتکب اعمالی شود که دیگران نمی‏توانند.

آیا شما هم فرسوده‌اید؟

این اصطلاح خیابانی در جامعه گسترش یافت. مفهوم فرسودگی دیگر به معنای آن نبود که هیچ چیزی برای از دست دادن ندارید و به قهقرا می‌روید، بلکه زمانی رخ می‏داد که خواهان همه‌چیز بودید.

قوانین به این موضوع گریز زدند و آزمون‌هایی برای تشخیص آن طراحی شد، مثل آزمون زیر:

آیا شما دچار فرسودگی شده‌اید؟ در ذهنتان خاطرات شش ماه گذشته زندگی‌تان در محیط کار، خانه و موقعیت‌های اجتماعی را مرور کنید و به این پرسش‌ها پاسخ دهید:

۱- آیا در عین کار بیشتر، نتایج کمتری می‏گیرید؟

۲- خیلی زود و بدون اینکه کار زیادی کنید خسته می‌شوید؟

۳- آیا اغلب بدون هیچ دلیل مشخصی دچار حزن و اندوه می‌شوید؟

۴- آیا قرار ملاقات‌ها و موعد‌های مقرر را فراموش می‌کنید و وسایل شخصیتان را جا می‌گذارید؟

۵- بیشتر از گذشته زودرنج شده‌اید؟

۶- آیا نسبت به اطرافیان خود دلسرد شده‌اید؟

۷- کمتر به ملاقات دوستان نزدیک و اعضای خانواده خود می‏روید؟

۸- آیا مبتلا به علائم فیزیکی مثل درد، سردرد و سرماخوردگی‌های طولانی‌مدت هستید؟

۹- آیا زمانی که کنِفت می‏شوید خودتان به آن نمی‌خندید؟

۱۰- آیا چیز زیادی برای صحبت‌کردن با دیگران ندارید؟

شما می‌توانستید پاسخ مورد نظر خود را با علامت ضربدر مشخص کنید، آزمون را از صفحه جدا کنید و روی یخچال خانه یا دیوار اتاقک کارتان بچسبانید و با دیدن آن بگویید: دیدی؟ دیدی گفتم! لعنتی؛ این کاغذ به من می‌گوید که به استراحت نیاز دارم.

فرویدنبرگر، سال ۱۹۹۹ در سن ۷۳ سالگی از دنیا رفت. در آگهی درگذشتش در روزنامه تایمز اینطور آمده بود: «مرحوم فرویدنبرگر شش روز در هفته روزی ۱۴ تا ۱۵ ساعت کار می‌کرد. او حتی تا سه هفته قبل از وفاتش هم مشغول کار بود.» او با کار زیاد رُس خود را کشیده بود.

برای خودتان وقت بگذارید!

کتاب «به ته خط رسیدیم: چگونه نسل هزاره به نسلی فرسوده بدل شد؟» اثر «آنه هلن پیترسون» خبرنگار سابق شرکت رسانه‌ای «بازفید» به ما می‌گوید: «فرسودگی صرفاً گرفتاری موقتی نیست، بلکه وضعیت عصر کنونی ماست و این پدیده به‌ویژه در نسل هزاره رو به افزایش است» و حالا در دوران همه‏گیری کرونا هم هستیم.

ممکن است شما به انواع فرسودگی ناشی از ازدواج، فرسودگی از انجام وظایف پدر و مادری یا فرسودگی از همه‌گیری یک بیماری مبتلا شوید. علت این مسئله تا حدی به‌خاطر این است که هرچند فرسودگی بیشتر درباره کار کردن زیاد مطرح می‌شود، اما امروزه در همه اموری که بر وفق مراد مردم نیست، سخنی از آن به میان می‌آید. شما باید برای ازدواج خود وقت بگذارید، در باغچه خانه خود کار کنید، فعالیت کنید، برای تربیت فرزندان خود بیشتر وقت بگذارید و …

مرجع: تارنمای مجله نیویوکر