همه چیز برای آمدن طالبان هماهنگ شده بود!

در مقابلِ دیدگاهی که ناکامی سازمان‌های اطلاعاتی را ناشی از پیشروی سریع و دور از انتظار طالبان در تابستان گذشته می‌داند؛ تحولات میدانی افغانستان و تحرکات طالبان نشان می‌دهد سقوط کابل ناگهانی و غیرمنتظره نبوده است.

از اکتبر سال ۲۰۲۰ و هنگامی ‌که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری سابق آمریکا خروج نیروهای نظامی از افغانستان را اعلام کرد، اکثریت قریب به‌اتفاق تحلیل‌های رسانه‌ای تاکید داشتند با خروج نیروهای خارجی طالبان بدون تأخیر و با کمترین مقاومت کل کشور را به تصرف خود در خواهند آورد. این دیدگاهی بود که از تحولات میدانی افغانستان گرفته شده بود؛ جایی که خانواده‌های ناامید ماه‌ها است در حال ترک کشورند.

تصاویر تکان دهنده مردان آویزان از هواپیماهای ترابری آمریکا نشان از آغاز روند ناامیدکننده فرار از کشور نبود. آن‌ها جاماندگانی بودند که می خواستند کشور را به دلایل مختلف ترک کنند. واقعیت قریب‌الوقوع تصرف طالبان و نگرانی از قدرت‌گیری آنان در افغانستان به خصوص برای زنان طبیعی بود. زنان از ماه ها قبل خود را برای تغییر در رهبری این کشور با سوزاندن لباس های غربی و دور انداختن لوازم آرایش و ترک محیط کاری خود مهیا کرده بودند.

به گزارش ایران مامن، حتی بسترهای ارتباط با طالبان از سوی روسیه و انگلستان فراهم بود. برای نمونه «بن والاس» وزیر دفاع انگلستان به‌عنوان نزدیک ترین شریک بین المللی آمریکا، قبل از سقوط دولت افغانستان از آمادگی برای همکاری با طالبان سخن می‌گفت. «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه کهنه‌کار روسیه طالبان را بازیگری منطقی می‌خواند و ضمن هشدار به دولت «محمد اشرف غنی» مدعی بود عدم مذاکره با شورشیان می‌تواند به سقوط کل کشور منتهی شود.

در همین رابطه از ماه‌ها قبل روزنامه‌ها در تمام دنیا و به خصوص در کشورهای آسیایی مشغول تجزیه‌وتحلیل وضعیت منطقه در صورت بازگشت طالبان بودند. تجزیه‌وتحلیل روزنامه‌های هند نشان می‌دهد، هندی‌ها از مدت‌ها قبل خود را برای سامان‌بخشی به خطوط مقدم مبارزه با تروریسم از افغانستان تحت تسلط طالبان آماده می‌کردند.

در آسیای میانه و جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی نگرانی گسترده‌ای در خصوص آینده افغانستان تحت تسلط طالبان وجود داشت. از این رو کشورهای همسایه تحرکات قابل‌توجهی برای تقویت مرزهای خود انجام دادند.

در آستانه خروج نیروهای آمریکایی و بر خلاف آنچه در رسانه‌های این کشور در زمینه مدت‌زمان لازم برای تسلط کامل طالبان بر افغانستان انتشار می‌یافت، تحلیل سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نیز انحراف زیادی با واقعیت نداشت. برای نمونه در ۲۳ ژوئیه «ویلیام برنز» مدیر آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا با ایراد یک سخنرانی مطبوعاتی گفت: «طالبان احتمالاً در قوی ترین موقعیت نظامی خود از سال ۲۰۰۱ تاکنون قرار دارد و پیشروی آن‌ها ممکن است به سقوط دولت افغانستان منتهی شود.»

برنز در سخنان خود به تشریح دیدگاه تحلیلگران جامعه اطلاعاتی آمریکا پرداخت و گفت تا ۱۶ژوئیه ۲۰۲۱ تصویر ترسناکی از پیشروی سریع طالبان در سراسر افغانستان و تهدید احتمالی آن‌ها برای کابل وجود دارد. با خروج نیروهای خارجی این گروه می تواند بخش اعظمی از کشور را تحت تسلط خود درآورد.

در ۲۲ ژوئیه ژنرال «مارک میلی» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا با اشاره به اظهارات برنز، به قانون‌گذاران این کشور در مورد احتمال تصرف کامل طالبان بر افغانستان پس از خروج نیروهای نظامی ناتو هشدار داد. در آن مقطع حتی مقام اطلاعاتی سابق آمریکا ژنرال بازنشسته «دیوید پترائوس» که دسترسی کاملی هم به ارزیابی های طبقه‌بندی‌شده نداشت هشدار داد بدون نیروهای آمریکایی، نظامیان افغان پست های خود را رها کرده و دسته‌جمعی تسلیم خواهند شد.

با توجه به موارد ارائه شده سؤال این است که چرا رهبران سیاسی فعلی آمریکا به هشدارهای و گزارش سازمان‌های اطلاعاتی توجه نکرده و با خروج شتاب‌زده خود تصمیمی پرمخاطره اتخاذ کردند؟ اقدام دولت فعلی آمریکا دلایل متعددی دارد. اما رویکرد کلی دولت بایدن در درجه اول شبیه بی تفاوتی «جورج بوش» به تحلیل های اطلاعاتی در حمله سال ۲۰۰۳ به عراق است؛ زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا مدعی بود قصد دارد دمکراسی را به عراق وارد کند مقام های اطلاعاتی در خصوص ایجاد جنگ داخلی میان شیعه و سنی و تجزیه این کشور هشدار می دادند.

همچنین، زمانی که سال ۲۰۱۳ باراک اوباما پایان جنگ در عراق را اعلام کرد، تصمیم او برخلاف هشدار سازمان های اطلاعاتی بود که به آغاز حملات گروه های شبه‌نظامی و احتمال شکل‌گیری بحرانی به‌مانند داعش در منطقه باور داشتند.

حتی سال ۲۰۲۰ زمانی که دولت ترامپ اعلام کرد نیروهای آمریکایی را از افغانستان به خانه خواهد آورد سازمان های اطلاعاتی هشدار دادند این اقدام می تواند به تسلط دوباره طالبان به این کشور منتهی شود.

در موارد فوق نه‌تنها مشکل اساسی ارزیابی سازمان های اطلاعاتی نبود، بلکه بر عکس مشکل به جهت سرسختی رهبران سیاسی در مقابل گزارش سازمان های اطلاعاتی (آن‌هم با توسل به لزوم تأمین امنیت ملی و بین‌المللی) بروز کرد. به جهت استقلال سازمان های اطلاعاتی آمریکا در مقابل رهبران سیاسی همواره میزانی از تنش در روابط آن‌ها وجود دارد؛ امری که در دوره ترامپ و به سبب طرح ادعای دخالت روسیه در انتخابات سال ۲۰۱۶ به اوج خود رسید و ادعای بایدن نشان می دهد هنوز اوضاع آرام نشده است.

در آمریکا به جهت سامان ویژه ای که در روابط نظام سیاسی با جامعه اطلاعاتی وجود دارد سیاستمداران به جهت نگرانی از ارائه اطلاعات دستکاری‌شده عموماً اقدام به اتخاذ تصمیماتی می کنند که با گزارشات محرمانه انطباق ندارد.

این مشکل همواره وجود داشت و کارتر آن را به‌قرار زیر توضیح داده است:«من همیشه مشکوک بودم که اطلاعات توسط رئیس سیا و دیگران دست‌کاری شود، اما اثبات این قضیه فراتر از توانمندی‌های رئیس‌جمهور است»

شواهد و قرائن موجود نشان از آن دارد که مشکل آمریکا در عدم پیش‌بینی تحولات افغانستان بار دیگر منازعه تاریخی سازمان های اطلاعاتی و نهادهای سیاسی را داغ کرده است؛ موضوع چالش‌برانگیزی که در سال‌های بعد از حوادث یازده سپتامبر سال ۲۰۰۱ همواره در کانون توجه قرار داشته است. بسیاری از ناظران بر این اعتقادند که «ناگهانی» و «غیرمنتظره» خواندن تسلط طالبان بر افغانستان توهین به بسیاری از افرادی است که در چند سال گذشته مستمر در خصوص لزوم خروج نیروهای نظامی ناتو و تبعات آن هشدار داده اند.