پیش‌درآمد یک بحران؛ از زمین باید ترسید یا آسمان؟

در مرحله فروکش بحران کرونا که آمار رسمی قربانیان نسبت به ماه‌های گذشته کاهش قابل‌توجهی نشان می‌دهد، باز هم گرانی‌ها به خصوص در اقلام اساسی و افسارگسیختگی هزینه تامین سرپناه خود را به عنوان اصلی‌ترین مساله روز کشور نشان می‌دهد؛ مساله‌ای که خود به خود به مسائلی دیگر مانند بیکاری و اوضاع روابط خارجی و … گره خورده است.

در این میان و از مدت‌های پیش نشانه‌های بحرانی عمیق خود را نمایان می‌سازد. هر چند جولان ریزگردها در خوزستان که به گفته اقلیم‌شناسان به ۳۰ برابر میزان مجاز می‌رسد و امروز مدارس شهرهای این استان را به تعطیلی کشانده سال‌ها است نفس خوزی‌ها را تنگ کرده، اما طی این سال‌ها عملا اقدامی برای پایان بحران ریزگردها به انجام نرسیده است.

به گزارش ایران مامن، حالا با رسیدن این ریزگردها به پایتخت و شهرهای شمالی گفته می‌شود کشور باید خود را با هجوم دائمی این پدیده آماده کند و این یعنی در کنار همه مشکلات، نفس کشیدن هم دیگر راحت نخواهد بود.

با گرفته شدن هوا از ما، زمین هم دیگر جای امنی نخواهد بود زیرا با ادامه و تشدید پدیده فرونشست زمین که در استان‌هایی مانند اصفهان و تهران به سالی ۳۶ سانتیمتر می‌رسد، باید هر آن این احتمال را بدهیم که زمین زیر پایمان دهان باز کند و ما را ببلعد.

از زمین و هوا برای اقلیم ایران می‌بارد

مقامات دولتی می‌گویند به دنبال مهار این بحران‌ها هستند. معاون اول رئیس‌جمهوری این هفته در جلسه کارگروه جنگل‌های زاگرس گفته حل مسائل مرتبط با این جنگل‌ها نیازمند اتخاذ تصمیمات ملی است. به گفته او راهکارهای تسریع در احیای خلیج گرگان و تالاب‌های میانکاله و گمیشان هم مورد بررسی و تصویب قرار گرفته است.

آن چه مشخص است هجوم بحران اقلیمی به جای جای کشور ما، منتظر این کارگروه‌ها و بررسی و تصویب‌ها نخواهد ماند. یکی از اولین نمودهای درگیری در بحران، قطع آبی خواهد بود که در خانه‌هایمان جریان دارد.

به گزارش روزنامه «جمهوری اسلامی» به نقل یکی از مدیران ارشد وزارت نیرو در تهران، وضعیت ورودی آب به سدهای تهران از ابتدای فروردین ماه تا سی‌ام فروردین، ۱۹۴ میلیون مترمکعب بود که این میزان در فروردین ۱۴۰۰، بالغ بر ۳۰۲ میلیون مترمکعب بود که متاسفانه شاهد کاهش ۳۶درصدی ورودی آب در سدهای پنج‌گانه تهران هستیم.

روزنامه «جوان» تحت عنوان «دومین سال خشکسالی با دست‌خالی!» می‌نویسد: بحران آب جدی است. امسال دومین سال آبی است که کشورمان با تنش آبی و خشکسالی مواجه شده و این تکرار موجب شده تا ذخیره آب سد‌ها به کمتر از نصف کاهش یابد. وضعیت چشمه‌های زیر‌زمینی هم از وضعیت رودخانه‌ها و سد‌ها بدتر نباشد، بهتر نیست! برداشت‌های پیاپی از آب‌های زیر‌زمینی برای جبران خشکسالی‌ها موجب‌شده کسری بزرگی در مخازن آب زیرزمینی کشور رخ دهد و این کسری سال به سال هم به ویژه در مناطق مرکزی، خشک و نیمه خشک بیشتر شده‌است، چنانکه شاهد فرونشستی چندین متری در مناطق مرکزی کشور هستیم.

انگار خشکسالی از اقلیم ایران‌مان دست بردار نیست و امسال هم این میهمان ناخوانده در کنار گرمای زودهنگامی که در اردیبهشت تابستان را به خانه‌هایمان آورده چالش تنش آبی را جدی‌تر کرده‌است.

امسال دیگر بارش چندانی نخواهیم داشت

«احد وظیفه» رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی درباره شرایط آبی کشور می‌گوید: در حال حاضر پنجره زمانی بارش‌ها در حال بسته شدن است و بعد از این بارش آنچنانی نخواهیم داشت. به گفته وی هفته پیش‌رو بارش‌ها وضعیت خوبی دارد و بارندگی‌هایی در جنوب غرب، غرب دامنه‌های جنوبی البرز و استان‌های خراسان شمالی و بخش‌های شمالی خراسان رضوی خواهیم داشت، اما هفته‌های دوم و سوم اردیبهشت به بعد به نظر می‌رسد چندان پر بارش نباشد.

 خشکسالی پشت خشکسالی

به گفته رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ما در سال دوم خشکسالی قرار داریم و سال گذشته هم کشور با حدود ۴۰ درصد کم‌بارشی به پایان رسید و کمبود بارش‌های سال گذشته هم در طبیعت محفوظ است، چراکه وقتی طبیعت به حد کافی بارش دریافت نکند و از سوی دیگر استخراج و استفاده آب از منابع زیر‌زمینی بیشتر می‌شود و برای تأمین نیاز آبی، در نتیجه کمبود بارش‌ها، فشار مضاعف به طبیعت تحمیل می‌شود.

از ۶۰۰ دشت کشور بیش از ۴۰۰ دشت ممنوعه است!

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی می‌افزاید: از ۶۰۰ و اندی دشت در کشورمان بیش از ۴۰۰ دشت، ممنوعه هستند؛ یعنی وضعیت آب زیر‌زمینی در بیش از ۴۰۰ دشت به قدری پایین رفته که اجازه حفاری چاه جدید داده نمی‌شود. چاه‌های قبلی نیز هم حجم آبشان کاهش و هم کیفیت آن تنزل یافته‌است. چون آب را از چاه‌های خیلی عمیق استخراج می‌کنند و شوری و سختی آب افزایش پیدا کرده و برای شرب یا حتی کشاورزی مناسب نیست. وقتی از ۶۰۰ دشت بیش از ۴۰۰ مورد با چنین وضعیتی مواجه شوند، نشانه شرایط بحرانی است

تبخیر ۳۰ تا ۴۰ درصد آب شرب مصرفی پشت سد‌ها

«محمدرضا محبوب‌فر» عضو انجمن آمایش سرزمینی و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران هم با اشاره به بحران آب در کشور می‌گوید: با تداوم کم‌آبی‌ها و خشکسالی در کنار برخی سوء‌مدیریت‌ها، حالا این بحران تشدید شده و فرونشست زمین در منطقه مرکزی ایران ۴۰ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است و از سوی دیگر خشکی در آن بیداد می‌کند.

الان بین ۳۰ تا ۴۰ درصد آب شرب مصرفی در کشور را در پشت سد‌های کشور فقط به دلیل تبخیر از دست می‌دهیم. همچنین ببینید انتقال آب چه بلا‌هایی را سر اصفهان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری آورده‌است. متأسفانه بالاتر از ۵۰ درصد منابع آب زیر‌زمینی در چهار محال و بختیاری خشک‌شده و کاهش پیدا کرده‌است. چشمه‌ها، قنات‌ها چا‌ه‌ها و چشمه کوهرنگ خشک شده‌است و ما شاهد از دست رفتن سرچشمه‌های استان‌های چهار محال و بختیاری، اصفهان، یزد، خوزستان و کرمان هستیم و این وضعیت بسیار نگران‌کننده است.