پیامدهای تغییر اقلیم؛ از خشونت خانگی تا زایش داعش

۱۷ کشور در دنیا دچار تنش‌های آبی هستند و ایران نیز جزو ۹ کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم؛ این بخشی از گفته‌های سرپرست مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست است.

تاکید بر آماده شدن مقابل تغییرات اقلیمی به عنوان ضرورتی کلان در حوزه سیاستگذاری زیست بوم همراه شده با هشدارهایی که کوتاه مدت و روزمره ما را هم پرنگرانی می‌سازد از جمله سخنگوی صنعت آب کشور به تازگی اظهار داشته «پاییزی کم‌بارش و زمستان سختی پیش‌رو است»

در این باره و برای آگاهی از مهمترین ضرورت‌ها و اولویت‌های سیاستگذاری در زمینه محیط زیست، «محمد درویش» پژوهشگر و فعال محیط زیست پاسخگوی پرسش‌هایی شده که مشروح آن را در ادامه می خوانیم:

دلایل پاییز خشکی که از آن سخن می‌گویند و پیامد آن روی اقلیم چیست؟

مهر ماه تقریبا در ۱۹ استان کشور یک میلی متر بارندگی هم نداشتیم و این وضعیت خوبی نیست . اگر این شرایط تداوم داشته باشد می تواند حتی ذخیره آب شیرین برای آب شرب را نیز متاثر کند. البته بررسی نقشه های هواشناسی نشان می دهد خوشبختانه جریان های پر بارشی در راه است و در مجموع پاییز ۱۴۰۱ یک پاییز نرمال خواهد بود یعنی کمبود بارندگی در مهر ماه به احتمال خیلی زیاد در آبان و آذر ماه جبران خواهد شد.

پاییز امسال هم یکی از بدترین پاییزهایی که تاکنون تجربه کرده ایم نخواهد بود. البته این مساله کاملا طبیعی است یعنی تمامی کشورهایی که در عرض ۲۵ تا ۴۰ درجه نیمکره شمالی قرار گرفته اند همین وضعیت غیر قابل پیش بینی بودن بارندگی ها را دارند و از این مناطق بعنوان کمربند خشک جهان یاد می شود. ما باید یاد بگیریم بر اساس این واقعیت چیدمان توسعه را طراحی کنیم تا کمتر از این وضعیت غیر قابل پیش بینی اقلیمی آسیب ببینیم.

تغییرات اقلیمی که شاهدیم با سلامت جسمی و روانی ما چه ارتباطی دارد؟

ارتباطات بسیار زیاد و پیچیده ای دارد. پژوهشی اخیرا انجام و گفته شده کشورهایی که در معرض تغییرات اقلیمی شدیدتری قرار دارند، خشونت خانگی در آنجا بیشتر اتفاق می افتد. در واقع چون تغییرات اقلیمی در مناطقی که کشاورزی و دامداری حرف اول را می زند، به شدت تاثیرگذار است، بیکاری را افزایش می دهد، مردان خانه بر اثر فقر خشمگین تر و ناصبورتر می شوند و خشم خود را در خانه خالی می کنند.

پژوهش دیگری که در دانشگاه بوشهر انجام شده می گوید چون نیمه جنوبی کشور ما بیشتر تحت تاثیر تغییرات اقلیمی است خشونت خانگی ناشی از فقر اقلیمی بیشتر زنان و کودکان را متاثر کرده است.

علاوه براین تغییرات اقلیمی سبب می شود افسردگی افزایش یابد و امید به زندگی کاهش؛ همه این ها زمینه ای را به وجود می آورد که زیست پذیری جوامع کاهش یابد و حتی منجر به شورش های اجتماعی شود.

بحرانی که در سوریه داشتیم و منجر به گسترش داعش و جولان گروه های متصل به القاعده شد یکی از دلایل آن شدت گرفتن خشکی بی سابقه به همراه طرح های بلندپروازانه ی دولت ترکیه در کاهش ورودی آب فرات به سوریه بود؛ وضعیتی که سبب شد ۴ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در سوریه و عراق خشک شود. مردم زیادی به حاشیه شهرها رفتند و بحران حاشیه نشینی سبب شد شورش های اجتماعی افزایش یابد.

همین وضعیت را در سومالی و همچنین در مرکز آفریقا داشتیم. در ایران هم می بینیم بین استان های چهارمحال و بختیاری، اصفهان، یزد، کرمان، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد نشانه ها خیلی جدی است. در استان های همدان، زنجان و در استان های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان و دریاچه ارومیه نیز ما این شواهد را می بینیم. همچنین در شمال و جنوب استان کرمان در منطقه جیرفت سدهایی که در بالا دست هلیل رود ساخته شده همین مشکل را ایجاد کرده است.

مهمترین چالش های زیست محیطی کشور ما کدام است؟

مهمترین چالش زیست محیطی ما این است که چیدمان توسعه که در کشور ما طراحی شده با واقعیت های بوم شناختی کشور تطابق ندارد.

این طراحی چیدمان می تواند برای کشور بلژیک و هلند جواب بدهد. با این اقلیم و بارندگی تا زمانی که فهم بوم شناختی در حاکمان ما وجود نداشته باشد و این واقعیت را نپذیرند و به سمت ترویج اقتصادی که آب محور نباشد، نروند ما نمی توانیم امیدوار باشیم که مشکلات زیست محیطی را در آینده حل کنیم.

اگر شما تصمیم گیرنده بودید از کدام اولویت زیست محیطی شروع می کردید؟

بدترین اتفاقی که در کشور ما افتاده از دست دادن هشت میلیون هکتار جنگل بوده که طی صد سال اخیر از دست داده ایم.

زیستگاه های جنگلی مهمترین منبع آب و اکسیژن و تغییر اقلیمی هستند و باید مهمترین اولویت هر دولتی در ایران این باشد که آن ۸ میلیون هکتاری را که از دست رفته مثل ارسباران و زاگرس دوباره ترمیم کنند.

اگر آن ۸ میلیون هکتار ترمیم شود که نیاز به آبیاری هم ندارد می تواند بسیاری از بحران های دیگر مثل بروز  گرد و خاک را محدود سازد و بهتر شدن وضعیت آب های شیرین همچنین تنوع زیستی و کاهش آلودگی هوا را به دنبال آورد.