من کیستم؟

آیا ما یک خود وجودی داریم، یا با داشته‌هایمان تعریف می‌‌شویم؟ بعضی‌ها شبیه شخصیت حمید در «جهان با من برقص» (فیلمی به کارگردانی «سروش صحت» ساخته سال ۱۳۹۸) خود‌شان را مترادف با داشته‌ها، اشیاء، مناصب، القاب یا دانشنامه‌ها‌یشان تعریف می‌‌کنند و لابد بدون اینها می‌شوند هیچ.

حداقل در زمانه‌‌ای که رسانه مرتبا بر بیشتر داشتن و بیشتر خواستن تاکید می‌کند، گاهی شناخت ماهیت خود دشوار می‌شود. رسانه با همه‌ی توان فریاد می‌زند: «بیشتر بخواه، لاکچری‌تر باش، بیشتر سفر برو، زیباتر، پولدار‌تر، مصرف‌کننده‌تر باش و نمادهایش را در چشم دیگران فرو کن تا خوشبخت‌تر به نظر برسی. بیش‌تر تقلا کن، چون تو چیزی نیستی جز خانه‌ و کارخانه‌ و مدال‌ها و فالورها و سفرها و مدارک‌ات!»

غافل از اینکه خود وجودی ما، ورای زمان و مکان، به صرف بودن هویتی کافی دارد. آن بخش از خود که می‌اندیشد، حس می‌کند و به گونه‌ای منحصر به فرد با جهان مراوده می‌کند. آن خودی که مکالمه‌ی صرف با او می‌تواند دروازه بهشت باشد، یا آشیانه‌ی دوزخ‌.

شاید مترادف فروید‌ی‌اش همان «ایگو» باشد. ماهیت درونی هر فرد که فارغ از تمامی متعلقات هسته‌ی وجودی او را تشکیل می‌دهد. فرقی نمی‌کند در قصر باشد یا زندان، شاه باشد یا گدا، نویسنده‌ای آزاد باشد یا آزاد‌اندیشی در حصر.  خود، با تمام حالات و روش‌های مغزی حل معادلات، با همه‌ی عواطف و آرزوهایی که درونش حمل می‌کند‌، همه‌ی آن چیزی است که حقیقتا داریم.

ما معادل ویلا‌، ماشین، مدرک تحصیلی، شغل، ظاهر، فرزندان، ازدواج یا ایل و تبارمان نیستیم. خود، چیزی درون ماست که می‌تواند از کارش اخراج شود، بی‌خانمان شود، عزیزانش بمیرند، در وطنش چون بیگانگان اسیر شود یا از وطنش چون آوارگان و جنگ‌زدگان بگریزد؛ اما شخصیتش را از دست ندهد. اما سر پا بایستد. اما رنج‌هایش را در آغوش بکشد. چرا که این رنج‌ها متعلق به این هسته‌ی قدرتمند است.

البته اکتسابات و تجربیات ما می‌توانند در شکل‌گیری خود دخیل باشند. اگرچه «خود» نیستند اما «خود» را تغییر می‌‌دهند؛ خودی که با ما به دنیا می‌آید، در خلال تجربه‌ها و دریافت‌ها رشد خواهد کرد. ما می‌میریم، و داشته‌هایمان را از دست می‌دهیم، اما گاهی خود وجودمان تا سال‌ها بعد می‌تواند در کالبد معانی خلق شده به زندگی‌کردن و اندیشیدن ادامه دهد‌. پس تنها وظیفه‌ی ما در این جهان گسترش و تعالی خود است.

✍? کوثر شیخ نجدی